بررسی و تحلیل دیدگاه های تربیتی امام محمد باقر(ع)

چکیده: در این پژوهش سعی بر این بوده که دیدگاههای تربیتی امام محمد باقر (ع) در کتب شیعی به خصوص اصول کافی،بحارالانوار،تحف العقول و الخصال از سخنان گوهربار ایشان تحلیل و بررسی شده و مفاهیم تربیت، هدایت، عبادت، ایمان،وفای به عهد، صداقت،امر به معروف و نهی از منکرو موعظه از اصول کافی، بحارالانوار،تحف العقول و الخصال استنباط، استخراج و مشخص گردد. روش پژوهش حاضر از نوع پژوهشی کیفی بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات بر پایه ی مطالعات اسنادی ، تحلیلی می باشد. بدین ترتیب با محور قرار دادن 4 جلد کتاب اصول کافی،30جلد بحارالانوار ،1جلد تحف العقول و دو جلد کتاب الخصال همچنین برای تفسیر و شرح احادیث آن حضرت کتب شیعی مثل «مرآت العقول» مجلسی و «وافی» «فیض کاشانی» و همچنین «تلخیص بحار الانوار» انتشارات موسسه والضحی و دیگر کتب شیعی مورد استفاده قرار گرفته است. ابتدا زندگی شخصیت، جایگاه علمی امام محمدباقر جهت آشنایی هر چه بهتر به نگارش درآمده است. و سپس اهداف، اصول و روش های تعلیم و تربیت را از دیدگاه بعضی اندیشمندان و فلاسفه مورد بررسی قرار گرفته است و در ادامه دیدگاههای تربیتی اسلام و سپس اهداف، اصول، روش های تربیت از دیدگاه امام محمدباقر (ع) را بیان کردیم. تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش نشان می دهد که هدف تربیت از دیدگاه امام محمدباقر (ع) نیل به زندگانی بهتر در سایه ی ایمان، عبودیت و رضای پروردگار (قرب الهی) است. یعنی انسان می تواند با ایمان به خدا، پرستش خداوند یکتا، تقوای خاص و همچنین با استفاده از روش های تربیتی نظیر؛ امر به معروف و نهی از منکر، روش الگویی و موعظه و نصیحت و در سایه ی اصولی چون عزت نفس، تواضع، وفای به عهد و به عنوان راهنمای عمل به سعادت واقعی و ابدی رسید. انسان بتواند با استفاده از رفتار و گفتار مناسب، ایجاد شرایط و عوامل لازم استعدادهای نهفته اش را در تمام ابعاد وحود، به طور هماهنگ پرورش دهد و شکوفا سازد و به تدریج به سوی هدف و کمال مطلوب حرکت کند. این اهداف، روش ها و اصول استنباط شده از اصول کافی سایر کتب شیعی و سخنان امام محمدباقر (ع) می تواند در امر تعلیم و تربیت آحاد جامعه مخصوصاً دانش آموزان و دانشجویان مورد استفاده قرار گیرد تا با الهام از سخنان گوهربار آن حضرت و دیگر ائمه آن ها را عملاً در زندگی بکار گرفته و سعادت نهایی و ابدی خود را فراهم سازیم. واژگان کلیدی: تربیت، اهداف، اصول، روش ها، امام محمدباقر(ع)، ایمان، عبادت، هدایت، وفای به عهد ، صداقت ، امر به معروف و نهی از منکر، موعظه.