پیامدهای اجرای طرح تسطیح لیزری در استان فارس

آب و خاک به عنوان دو فاکتور مهم و تاثیرگذار بر توسعه پایدار به خصوص در نواحی روستایی برای کشور می باشند. شرایط خشک و کم آب کشورمان ایجاب می کند که بیش از پیش به این دو فاکتور مهم در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها دقت کرده و نگرش مناسب و آینده نگرانه ای را نسبت به آن داشته باشیم. نتیجه تحقیقات بیانگر آن است که در اراضی ناهموار استفاده بهینه از نهاده های کشاورزی به خصوص منابع آب و خاک به عمل نمی آید. بنابراین تسطیح اراضی از مهمترین برنامه های وزارت جهاد کشاورزی بوده و در این راستا به عنوان یک امر زیربنایی مبالغ بسیار هنگفتی از بودجه کشور صرف عملیات تسطیح و بستر سازی مزارع شده است. اما بالطبع این طرح اثرات متفاوتی را برای بهره برداران و روستائیان به دنبال داشته است. با توجه به اجرای گسترده طرح تسطیح لیزری در سطح استان فارس، ارزیابی اثرات طرح به منظور مدیریت آن، حداکثرسازی منافع و حداقل سازی اثرات منفی لازم و ضروری می باشد. همچنین دستیابی به توسعه پایدار بستگی زیادی به فعالیت ها و توانایی تصمیم گیری کشاورزان بر مبنای آگاهی آنان از پیامدهای رفتارهایشان دارد. بر این اساس این پژوهش به منظور بررسی و شناخت اثرات اجرای طرح تسطیح لیزری و عوامل موثر بر آن، با استفاده از فن پیمایش و همچنین مطالعه موردی در استان فارس انجام گرفته است. آزمودنی های این تحقیق در مرحله کمی 375 نفر (258 نفر اجراکننده تسطیح لیزری و 117 نفر اجراکننده تسطیح مهندسی) از کشاورزان بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده از بین جامعه آماری پژوهش انتخاب شدند و در مرحله کیفی نیز با 27 نفر از کشاورزان مصاحبه حضوری به عمل آمد. یافته های تحقیق نشان داد که کشاورزان مهمترین پیامدهای طرح را یکنواختی جوانه زنی، توزیع یکنواخت سطحی آب، راحت تر شدن فعالیت های کشاورزی، کاهش هدر روی آب و کاهش میزان مصرف آب و زمان آبیاری می دانند. نتایج بیانگر آن بود که استفاده کنندگان از سیستم لیزری نسبت به گروه دیگر پیامدهای فنی، اجتماعی و اکولوژیکی بیشتری بیان نمودند. مقایسه متغیرها قبل و بعد از اجرای طرح مبین آن است که تسطیح لیزری منجر به کاهش میزان مصرف نهاده ها، کاهش هزینه ها، افزایش درآمد و حفظ محیط زیست از طریق کاهش میزان مصرف کود، سم و فراهم نمودن امکان مدیریت بقایای گیاهی می گردد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل معادلات ساختاری نشان داد که متغیر میزان کاهش مصرف آب بیشترین تاثیر را بر روی پیامدها دارد. بر مبنای یافته ها، مهمترین مشکلات طرح تسطیح مهندسی شیب بندی نامناسب، حجم زیاد خاکبرداری و تخصص نداشتن نقشه بردار و مهمترین مشکلات اجرایی طرح تسطیح لیزری عدم بازدهی اقتصادی در سال اول بعد از اجرای طرح، عدم نظارت و عدم انجام صحیح تسطیح می باشد. در پایان بر اساس نتایج بدست آمده، توصیه های عملی ارائه شده است.