تحول معنایی نظریه های دولت در فقه سیاسی شیعه (از مشروطه تا جمهوری اسلامی)

چکیده پایان نامه(شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده): فقه سیاسی شیعه به موضوعات و مسائل مختلف و متعددی می پردازد. یکی از این موضوعات و مسائل، موضع فقه سیاسی شیعه در باب دولت و نظریه پردازی در این ارتباط است. نظریه های دولت در فقه سیاسی شیعه به لحاظ تاریخی در ایران، با ظهور دولت صفوی آغاز می شود. از عصر صفوی تا حال حاضر، مقاطع ، دوره ها و نظریه های مختلفی در خصوص دولت مطرح شده است. در رساله حاضر بطور مشخص به سه نظریه «سلطنت مشروعه»، «سلطنت مشروطه» و «ولایت مطلقه فقیه» در گستره و بازه زمانی مشروطه تا جمهوری اسلامی پرداخته شده است. پرسش محوری و کلیدی پژوهش آن است که چگونه می توان تحول معنایی نظریه های سه گانه ذکر شده را تحلیل و تفهم کرد؟ در پاسخ چنین گزاره وفرضیه ای طرح شده است که، نظریه های دولت در فقه شیعه، تحت تاثیر زمینه ها و بسترهای متعدد زبانی ، معرفتی و محیطی و اجتماعی- سیاسی، تولید شده و تحول می یابد. به منظور فهم و رمزگشایی از ایده مطرح شده، الگو و چارچوبی روش شناختی پیشنهاد شده است. این الگو که مبتنی بر «کثرت گرایی روش شناختی» است با تاکید بر بحث «زمینه گرایی» از چهار زمینه زبانی و معرفتی، اجتماعی و محیطی، گفتمانی و قدرت بحث می کند. بر مبنای الگوی پیشنهادی، هر نظریه ای و در اینجا نظریه های دولت شیعی از دیالکتیک و تعامل میان نظریه پردازان و زمینه های چهارگانه (با تاکید بر نقش پر رنگ و اساسی زمینه) تولید می شود. در فصل دوم بطور مبسوط از بسترهای شکل دهنده به نظریه ها بحث شده است. نظریه سلطنت مشروعه در ارتباط با سنت اخباری گری، نظریه سلطنت شیعی و اصطلاحات مدرن اجتماعی و محیطی عصر قاجار شکل گرفته است. سلطنت مشروطه با سنت اصولی گری، خردگرایی و عقل گرایی، تحولات مشروطه خواهی و تجدد خواهی در ایران و جهان اسلام معنا می شود. و نهایتاً سنت عرفانی ، فلسفی و فقهیِ ماخوذ از دیدگاههای ابن عربی، ملاصدرا و نظریه ولایت عامه فقیه، در کنار شبه مدرنیسم پهلوی و گفتمان های مذهبی و غیر مذهبی عصر پهلوی، بسترها و زمینه های ولایت مطلقه فقیه را شکل می دهد. در فصل نهایی رساله به فضای معنایی مختصات و ویژگی های نظریات سه گانه با تاکید بر نسبت این نظریه ها با بحث سنت و مدرنیته توجه شده است.