طراحی ساختار نظام مند مطلوب برای مساجد جمهوری اسلامی ایران با بهره گیری از الگوی سازمان یادگیرنده

چکـیده : مسـاجد، اصلی ترین و مهمترین سـنگر دفاع از اسلام و انقلاب، و اثرگذارترین نهاد اجتماعی و سازمان مردمی در طول تاریخ اسلام می باشند . در تحقیقاتی که در سال 1375 و نیز 1380 ه . ش . درباره مساجد انجام گرفته است، آمارهای بدست آمده نشان دهنده آن است که مساجد کشور خلوت شده اند که این بیانگر پایین آمدن کارایی و اثربخشی آنها است . علاوه بر این، سـلیقه ای بودن هدفگذاری های کلان، فقدان برنامه ریزی های کارشناسـانه، نبود کارگزاران آمــوزش دیده، عدم کنتـرل و نظارت بر فعالیت ها و ارزیابی آنها و مسائلی از این دست گواهی بر این مدعایند . جامع ترین و بهترین شیوه مدیریت مساجد کشور از رهگذر نگرش سیستمی به آنهاست . این تحقیق، نگاه به مسجد به مثابه یک » سیستم « را به عنوان پیشفرض اساسی خود پذیرفته و طراحی یک ساختار سیسـتمی مطلوب برای مساجد کشور ـ به مثابه نخستین گام در راه مدیریت نظام مند آنها ـ را به عنوان هدف کلان خود مدنظر قرار داده است . بدین منظور از ابزار گردآوری اطلاعات نظیر مطالعه اسناد ( شامل کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها، پایگاه های اینترنتی و بانک اطلاعات نمایه ) ، مصاحبه عمیق و همچنین مباحثه تحلیلی از طریق پرسشنامه ( در قالب روش دلفی ) با خبرگان موضوع استفاده شده است . برای تحلیل اطلاعات نیز روش های متناسب با تحقیقات کیفی خصوصاً روش » تحلیل منطقی « و » تحلیل محتوا « به کار رفته اند . مطابق یافته های تحقیق، ساختار سیسـتمی مسجد که در واقع » سطح صفر « از سیسـتم مسجد محسوب میشود، از هشت خرده سیستم تشکیل می گردد که در دو خوشه کارکردی و پشتیبانی طبقه بندی می شوند . خرده سیستمهای کارکردی شامل » عبادی « ، » تعلیم و تربیت « ، » رسانه ای « و » اجتماعی ـ اقتضائی « و خرده سیستمهای پشتیبانی شامل » افراد ( سیستم عامل «( ، » سخت افزار « ، » نرم افزار « و » فرهنگ حاکم بر مسجد « می باشند . این تحقیق در پایان، » فرهنگ حاکم بر مسجد « را به عنوان اصلی ترین و مهم ترین خرده سیستم مسجد، مبتنی بر الگوی سازمان یادگیرنده، بازمهندسی نموده است . واژگان کلیدی : مسـجد، نظام ( سیسـتم ) ، ساختار نظام مند ( ساختار سیستمی ) ، بازمهندسی فرهنگی، الگوی سازمان یادگیرنده، سطـح صـفر، جمهوری اسلامی ایران .