تصوّف در شعر «ادونیس»

تصوّف، از قرن اوّل هجری در دوره جنگ های داخلی عهد صحابه و بنی امیّه و ظهور احزاب تندرو و استبداد حکّام، به وجود آمد. این گرایش در ابتدا خواستار دوری از امور دنیوی بود امّا با گذشت زمان و تعامل با اندیشه های خارجی همچون بودائیان و افلاطونیان و مسیحی ها و ایرانیان، در دوران بنی عبّاس و مملوکیان، شکوفا شد و به صورت مکتبی منظّم در آمد که دارای شیوهای مخصوص به خود بود و به تدریج به فرقه های مختلفی تقسیم شد که تا امروز به حیات خود ادامه می دهند. شباهت های فراوانی میان تصوّف و شعر وجود دارد. تصوّف برای شناخت و تفسیر جهان، به درون انسان می نگرد. شعرهم بیان تأمّلات درونی و قلبی است. این موضوع باعث شده است که از همان ابتدای پیدایش تصوّف، پیروانش برای بیان حالات صوفیانه ی خویش زبانی بهتر از شعر نیابند. و ازهمان آغاز، تصوّف با شعر عجین شود. بسیاری ازصوفیان بزرگ، تعلیمات صوفیانه خود را با زبان شعر منتشر کرده اند و به همین سبب نوع خاصّی از شعر به نام شعر صوفی، در ادبیات ملّت های اسلامی پدید آمده است که تا کنون هم ادامه دارد. از اوایل قرن بیستم، «مدرنیسم» در منطقه ی عربی گسترش یافت که یکی از تبعات آن گسترش مکاتب ادبی غربی، در منطقه بوده است. بسیاری از شاعران جوان این عصر که با ادبیات معاصر غربی آشنا شده بودند، وشباهت های زیادی را در آن با میراث ادبی صوفیانه ی خودشان یافته بودند از ترکیب این دو سبک هنری، نوعی مکتب ادبی غامض و پیچیده به وجود آوردند که زبان بیان در آن «شعرسپید»یا «قصیده النثر»نام گرفت که خود یکی از ابداعات مدرنیسم ادبی به شمار می آید. یکی از نمود های بارز در این نوع شعر، گرایش آن به تصوّف است. امّا تصوّفی با ویژگی های جدید و کار کردها و اهداف جدید، که البتّه ارتباطاتی هم با تصوّف اسلامی سنتی در آن وجود دارد. نماینده ی واقعی این دسته از شاعران در شعر عربی، «علی احمد اسبرسعید» با تخلّص شعری «ادونیس» است. که از ابتدای زمان پیدایش این جریان ادبی تا زمان حال با این حرکت بوده است و دیوان های شعری و آثار نقدی زیادی در این زمینه منتشر کرده است. این پژوهش، علاوه بر مقدمه و کلیّات تحقیق، از سه فصل تشکیل شده است. در فصل نخست، مفهوم تصوّف و نظرات مختلف و مسائل مهم مطروحه در آن بیان می شود و جلوه های تصوّف در فلسفه های کهن و ادیان مختلف ذکر گردیده و انواع تصوّف در میان مسلمانان و مسائل مهم هر کدام در راستای اهداف تحقیق بیان می شود و در پایان واژگان و مفاهیم مورد استفاده در تحقیق توضیح داده می شود. در فصل دوم، اشعار صوفیانه ی «ادونیس» مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و با مقایسه ی آن با شعر شاعران صوفیّه، جلوه های مختلفی از تصوّف سنتی و فلسفی و نوعی تصوّف ملهم از مکاتب ادبی نو گرای غربی، بیان می شود. در فصل سوم، پرسش ها ی تحقیق پاسخ داده شده و و اقدام به نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهادات خواهد شد.