مدل سازی تغییرشکل سطحی زمین در منطقه برخورد مایل اوراسیا - عربستان در محدوده فلات ایران براساس روش المان های مرزی

مرز برخورد صفحات زمین ساختی در مناطق قاره ای مانند ایران بزرگ تر از مرزهای متناظر در صفحات اقیانوسی است. با در نظر گرفتن این واقعیت مرز برخورد صفحات عربستان و اوراسیا در ایران در محدوده بزرگی، داخل مرزهای سیاسی ایران گسترده شده است و در حقیقت ایران شبیه یک مرز عریض نرم مابین دو صفحه در حال برخورد مایل عربستان و اوراسیا میباشد. تغییر شکل حاصل در محدوده گسترده ای در داخل ایران مابین سیستمهای گسلش مختلف توزیع میشود. به نحوی که باعث ایجاد کمربند چین خورده و راند گی در رشته کوههای زاگرس، فرورانش در منطقه مکران، حرکت پادساعت گرد در محدوده دشت لوت و سیستم حرکتی امتدادلغز در محدوده شمال غرب ایران میباشد. بدین ترتیب همگرائی مابین حرکت روبه شمال صفحه عربستان نسبت به اوراسیا بین ترکیبی از گسلشهای امتدادلغز و شیب لغز در بخشهای مختلف ایران توزیع میشود. در این پایان نامه از تئوری نابرجایی جهت مدلسازی بردارهای میدان سرعت gps شبکه غیردائم ژئودینامیک سراسری ایران در این بخش از کوهزاد آلپ - هیمالایا استفاده شده است. نخست بردارهای سرعت مربوط به دوران معلوم عربستان- اوراسیا با در نظر گرفتن گسلهای مابین صفحات زمینساختی در مقیاس بزرگ در محل ایستگاههای gps محاسبه میشوند. سپس گسلهای فعال داخلی ایران به تدریج وارد مدل شده و جهت و نرخ لغزش آنها جهت انطباق با مشاهدات gps مورد تعدیل قرار میگیرد. پس از انجام مدل سازی در نهایت یک مدل تکتونیکی برای منطقه برخورد مایل صفحات زمینساختی عربستان – اوراسیا بدست می آید که از مدل بلوک صلب یا مدلهای برپایه نرخ کرنش لرزه ای یا زمین شناسی که به ترتیب از جمع تنسور گشتاور ناشی از زمینلرزه ها یا نرخ لغزش گسلهای کواترنر بدست می آیند به واقعیت نزدیکتر است، چون در مدلسازی میدان سرعت کنونی که توسط مشاهدات gps تعیین شده قیدهای زمین شناسی مربوط به هندسه گسلها و جهت حرکت آنها نیز در نظر گرفته میشوند؛ همچنین مناطق مابین گسلهای فعال صلب نبوده و مدل امکان تغییرشکل داخلی را فراهم می آورد. براساس مدل سازی انجام شده حدود 30 درصد مولفه های میدان سرعت gps در ایران توسط گسلهای داخلی، 60 درصد توسط صفحه عربستان و 10 درصد توسط فلات آناتولی تأمین میشود. از 30 درصد سهم گسلشهای داخلی ایران در مولفه های میدان سرعت gps چهار و نیم درصد مربوط به گسل اصلی جوان، راندگی اصلی زاگرس، گسلهای دهشیر و کازرون، 6 درصد مربوط به گسل میناب و فرورانش مکران، 6 درصد مربوط به گسلهای درونه، دشت بیاض، آبیز، نایبند، کوه بنان و سبزواران، 9 درصد کوههای البرز و کپه داغ و چهار و نیم درصد مربوط به گسلهای شمال تبریز، تالش و فرورانش خلیج کورا است. برخورد صفحات عربستان و اوراسیا و شواهد زمین شناسی نشان دهنده وجود گسلهای امتدادلغز و معکوس در شمال غرب ایران هستند، اما مشاهدات gps وجود مناطق کششی را نیز در این منطقه تأیید می کنند. افراز لغزش انجام شده نشان می دهد که شمال غرب ایران نه تنها تحت تأثیر برخورد صفحات عربستان با اوراسیاست بلکه در حرکت فرورانشی سنگ بستر خزر جنوبی و خلیج کورا نیز مشارکت دارد. با مدل سازی برای گسلهای نرمال محتمل در مناطق کششی، نرخ لغزش بین 2 تا 5 میلیمتر در سال برای این گسلها برآورد گردید.