اثر محلول پاشی عنصر روی بر عملکرد کمی و کیفی دو رقم سویا (glycine max l. merrill)تحت تنش کم آبی

به منظور بررسی اثر تنش کمبود آب و محلول پاشی سولفات روی بر صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد، صفات فیزیولوژیک (فعالیت برخی از آنزیم های آنتی اکسیدان، تجمع پرولین، محتوی پروتئین، کلروفیل و تجمع کربوهیدرات ها)، کیفیت دانه (محتوای عنصر روی، درصد روغن و درصد پروتئین) و همچنین اثر اعمال تنش کم آبی و محلول پاشی عنصر روی روی بنیه بذر و درصد ظهور گیاهچه گیاه مادری دو رقم سویا، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ی تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام گرفت. به منظور بررسی اثر عامل اصلی شامل سطوح مختلف تنش کم آبی در سه سطح (بدون تنش، تنش در مرحله ی رشد رویشی تا 10 درصد گلدهی(v5-r1) و تنش در مرحله ی گلدهی تا 10 درصد غلاف بندی(r1-r3)) و عامل فرعی حاصل از ترکیب دو عامل رقم با دو سطح (کلارک 63 و l17) و عامل محلو ل پاشی، در سه سطح (بدون محلول پاشی، محلول پاشی آب خالص و محلول پاشی سولفات روی به میزان پنج در هزار) بود. نتایج نشان داد که اکثر صفات فوق تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. تنش در هر دو مرحله و در هر دو رقم باعث کاهش چشمگیری در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، صفات مورفولوژیک (به جز تعداد شاخه فرعی)، شاخص برداشت، درصد پروتئین و مقدار عنصر روی دانه شد ولی درصد روغن دانه افزایش یافت. بطوریکه تغییرات بوجود آمده در صفات مورفولوژیک، عملکرد دانه، درصد پروتئین، مقدار عنصر روی دانه و درصد روغن دانه در کرتهای تنش دیده در مرحله ی رشد زایشی مشهودتر بود. تنش کم آبی محتوی پروتئین محلول و غلظت کلروفیل برگ را کاهش داد. غلظت پرولین و کربوهیدرات های محلول برگ در پاسخ به تنش، افزایش معنی داری پیدا کرد. تنش کمبود آب فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان را افزایش داد. بطوری که تغییرات بوجود آمده در صفات فیزیولوژیک، در کرت های تنش دیده در مرحله ی رشد رویشی مشهودتر بود. همچنین تنش باعث کاهش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، وزن خشک و طول ریشه چه و ساقه چه شد. اما درصد بذور سخت و متوسط زمان لازم برای جوانه زنی را افزایش داد. محلول-پاشی با سولفات روی سبب افزایش وزن خشک برگ، عملکرد و اجزای عملکرد، شاخص برداشت، درصد پروتئین دانه، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، وزن خشک و طول ریشه چه و ساقه چه گردید. اما درصد روغن دانه، درصد بذور سخت و متوسط زمان لازم برای جوانه زنی را کاهش داد. عنصر روی توانست از کاهش محتوی پروتئین، کلروفیل و افزایش پرولین و کربوهیدرات های محلول برگ ناشی از تنش، جلوگیری نماید. محلول پاشی عنصر روی سبب کاهش میزان فعالیت آنزیمی به غیر از آنزیم سوپراکسید دیسموتاز شد. همچنین ارقام مورد بررسی پاسخ متفاوتی به تیمارهای آزمایشی داشتند. کلارک 63 از لحاظ تحمل به شرایط کم آبی نسبت به رقم l17 برتری داشت. ولی محلول پاشی عنصر روی رقم l17 را بیشتر تحت تأثیر قرار داد و عملکرد دانه را در این رقم بیشتر افزایش داد. به طور کلی محلول پاشی روی توانست اثرات مضر ناشی از تنش اکسیداتیو حاصله از کمبود آب را کاهش دهد و شرایط رشد را برای گیاه بهبود بخشد.