شناسایی جدایه های تریکودرما در مزارع لوبیای استان زنجان و بررسی امکان استفاده از آن ها در کنترل عوامل قارچی پوسیدگی ریشه لوبیا

در شهریور 1389 از طوقه و ریشه گیاهان لوبیای سالم و بیمار (دارای علائم پوسیدگی ریشه و طوقه) در مزارع لوبیای مناطق مهم لوبیا کاری استان زنجان و خاک ریزوسفر آن ها نمونه برداری انجام و اقدام به جداسازی و شناسایی عامل بیماری از ریشه و نیز جداسازی تریکودرماها از ریزوسفر این گیاهان گردید. در نتیجه مهم ترین عوامل بیماری fusarium solani و rhizoctonia solani شناسایی گردیدند و 132جدایه خالص تریکودرما نیز حاصل شد. توانایی آنتاگونیستی جدایه های بومی و نیز 12 جدایه تریکودرمای دریافتی از دانشگاه فردوسی مشهد (گروه گیاهپزشکی، روحانی) علیه دو بیمارگر مذکور در آزمایشگاه و گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور اقدام به غربال جدایه ها از طریق بررسی قدرت کلنیزاسیون در محیط کشت حاوی بیمارگر گردید و 11 جدایه با قدرت رقابتی ساپروفیتی بالا انتخاب شد که از آن میان پنج جدایه بومی و شش جدایه از جدایه های دریافتی بودند. سپس جدایه ها از نظر قدرت پارازیتیسم، قدرت رقابتی ساپروفیتی، قدرت آنتاگونیستی جدایه ها در کشت متقابل و تأثیر متابولیت های فرار مورد بررسی قرار گرفتند. در بررسی قدرت رقابتی ساپروفیتی علیه r. solani و f. solani بر روی محیط کشت سیب زمینی- دکستروز- آگار (pda) به ترتیب جدایه های t25(t.harzianum) و t36(t.viride)موثرتر از بقیه بودند. در بررسی بازداری از رشد هیف r. solani و f. solani جدایه t36(t.viride) بیشترین درصد ممانعت از رشد را نشان داد. متابولیت های فرار جدایه های تریکودرما، اثر بازدارندگی قابل توجهی روی رشد میسلیومی هر دو قارچ بیمارگر داشته و بیشترین کاهش رشد(بیشترین اثر بازداری) در مورد f. solani وsolani r. به ترتیب مربوط به جدایه های (t. sp.) t6 وt.harzianum)) t12-n بود. بررسی های میکروسکوپی نیز نشان داد که جدایه های تریکودرما با تماس، نفوذ ، پیچش هیفی و متلاشی کردن هیف، رشد آن ها را متوقف کرده و در نهایت باعث از بین رفتن آن ها می شوند. جهت بررسی اثر جدایه های تریکودرما بر شدت بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه لوبیا در شرایط گلخانه ای، آزمونی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 13 تیمار شامل شاهد سالم، شاهد آلوده و هر کدام از جدایه های تریکودرما به همراه عامل بیماری در سه تکرار انجام گرفت. در این بررسی موفق ترین جدایه در کنترل بیماری و کاهش شدت بیماری در گلخانه در مورد r. solani و f. solani جدایه t12-0(t.virens) بود. در بین جدایه های بومی نیز جدایه های t95(t.harzianum bi) و t36(t.viride) به ترتیب در مقابله با f.solani و r. solani به عنوان بهترین جدایه ها معرفی شدند.