مقایسه ی مفهوم دنیا در کلّیّات سعدی و مثنوی معنوی مولوی

مقایسه ی مفهوم دنیا در کلّیّات سعدی و مثنوی معنوی مولوی موضوع این پژوهش بررسی مفهوم دنیا از ابعاد گوناگون، در نگاه دو شاعر بزرگ زبان فارسی ، سعدی و مولوی و تبیین نگرش اسلامی آن دو به دنیاست. از آنجا که نوع نگاه به دنیا و لوازم آن مستقیماً به زندگی و سرنوشت انسان ها بستگی دارد، در فرهنگ های مختلف بشری به شکل های گوناگون از آن تعبیر شده است. در فرهنگ اسلامی نیز در باره ی دنیا و مصادیق آن بسیار سخن گفته شده است. شاعران بزرگ زبان فارسی نیز اغلب بر اساس اعتقادات اسلامی خود به این موضوع پرداخته اند. سعدی و مولوی نیز که اندیشه های اسلامی محور جهان بینی و نگرش آنان به دنیا را شکل می دهد، براساس دیدگاه قرآن کریم و پیشوایان بزرگ دین به تبیین مفهوم واقعی دنیا پرداخته اند. از آنجا که نگرش این دو شاعر به این موضوع با نگاه نادرست عوامانه به دنیا متفاوت و تصحیح کننده ی آن است، در این پژوهش سعی شده است نگرش و نوع نگاه آن دو به دنیا و ابعاد مفهومی و مصـداقی آن تبیین گردد. برای این منظور ابتدا مفهوم دنیا در آموزه های اسلامی به اختصار بیان شده، سپس ارتباط جهان بینی و دیـدگاه دو شاعر با این آموزه ها روشن گردیده است. آن گاه به تبیین وجوه اشتراک و افتراق مفهوم دنیا در کلّیّات سعدی و مثنوی مولـوی پرداخته شده است. در نگاه سعدی و مولوی که وجوه اشتراک فراوانی دارند، دنیا دو مفهوم ممدوح و مذموم و مصادیق گوناگونی در زندگی انسان دارد. در نگاه این دو شاعرکه با آموزه های اسلامی انطباق دارد، آنچه دنیا را ممـدوح و یا مذمـوم می سازد، نوع نگاه به دنیا و به تبع آن نوع بهره مندی از نعمت هـا و امکانات آن است. در صورتی که دنیـا ابزاری برای رسیـدن به قـرب الهی و رشد و کمال انسان قرارگیرد، ممدوح است، در غیـر این صورت موجب غفلت از یاد خـدا و مانعی برای هدف متعالی مزبور واقـع می شود و در نگاه هر دو شاعر مذموم است. هر دو مفهوم دنیا در کلّیـّات سعـدی و مثنوی مولـوی با تعابیر و توصیفـات گوناگون بیان شده و بخش قابل توجّهی از مباحث آنها را تشکیل داده است . سعدی نگاهی گسترده به دنیا دارد و به مظاهر هستی به عنوان مظهر الهی با عشق و محبّت می نگرد و درعین حال از خطرات دل بستگی به دنیا و ظواهر فریبنده ی آن سخن می گوید و انسان ها را از غرق شدن در دنیا برحذر می دارد. مولوی نگاهی عارفانه به دنیا دارد و بیشتر از سعدی مفهوم منفی آن را درنظر داشته و در عین حال سرمنشأ دنیای مذموم را غفلت از یاد حق دانسته است. به گمان نگارنده این پژوهش راه را برای شناخت بیشتر جهان بینی دو شاعر، به ویژه در موضوع دنیا و مفاهیم و مصادیق آن هموارتر نموده است. پژوهندگان آثار این دو شاعر می توانند موضوع توصیفات و تعبیرات ادبی از مفهوم دنیا در نگاه دو شاعر را که در این پژوهش مجال کافی برای بررسی همه جانبه ی آنها وجود نداشته، به طور مستقلّ بررسی و تبیین نمایند.