بررسی مقاومت به سرما در گونه های اکالیپتوس

سرما یکی از بزرگ ترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان و تولید محصول در بسیاری از نقاط جهان می باشد که از دیر باز مورد توجه بوده است. تنش سرما منجر به بروز تنش اکسیداتیو و تغییرات فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و بیوشیمیایی درسلول و در مجموع در گیاه می شود. عموماً دمای پایین همچون شوری و خشکی از طریق بر هم زدن تعادل اسمزی و یونی بر سلول اثر منفی می گذارد. پیش بینی تغییرات آب و هوایی حاکی از بروز شرایط شدیدتر است. این مسئله نیاز به گونه های گیاهی سازگارتر برای حفظ محصولات کشاورزی را پر رنگ تر می کند. اکالیپتوس گونه ای متنوع از درختان گلدار متعلق به خانواده میرتاسه است. این گونه فلور غالب استرالیاست. جنس اکالیپتوس دارای بیش از 580 گونه شناخته شده است که عموماً بومی استرالیا هستند. همچنین این جنس شامل تعداد زیادی واریته است که تعداد قابل توجهی از آن ها نسبت به تنش های محیطی و محدودیت های بوم شناختی از جمله گرمای شدید و سرمای هوا، شوری، قلیاییت و خشکی خاک متحمل و بردبارند. گسترش وسیع و تنوع گونه های سازگار شده در شرایط دشوار محیطی در مناطق مختلف جهان تأکیدی بر نرمش اکولوژیک فوق العاده این دسته از گیاهان می باشد. سرمازدگی و یخ زدگی در مورد گیاهان بومی مناطق گرمسیری از جمله اکالیپتوس بسیار اثر گذار است و در بسیاری از موارد حیات گیاه را به مخاطره می اندازد. در تحقیق حاضر سعی گردید طی چهار روش متفاوت میزان تحمل به سرمای گونه های مختلف گیاه اکالیپتوس اندازه گیری گردد تا با کمک نتایج حاصل از این آزمایش ها مقاوم ترین گونه از بین 12 گونه مورد مطالعه (شش گونه از گیاهان موجود در منطقه و شش رقم دیگر به صورت بذر وارداتی از استرالیا) مشخص گردند. آزمایش های صورت گرفته شامل اندازه گیری فلورسانس کلروفیل، نشت یونی، پرولین و تراکم روزنه بودند. در آزمایش های مذکور به جز آزمایش تراکم روزنه، گیاهان در پنج دمای متفاوت شامل دماهای صفر، 5-، 10-، 15- و 20- درجه سانتی گراد تحت تنش سرما قرار گرفتند. سرمادهی به صورت تدریجی به کمک انکوباتور صورت پذیرفت. آزمایش فلورسانس کلروفیل به صورت فاکتوریل 12×5 در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام گردید و نشان داد رقم های 18 (e.erythrocorys) و 13 مقاوم تر به سرما بوده و در این میان، ارقامی چون 2 (e.gunnii) و 11 (e.coccifera) تنش بیشتری را در اثر دماهای کم دریافت کرده اند. آزمایش نشت یونی نیز به صورت فاکتوریل 12×5 در 3 تکرار اجرا گردید که با توجه به اثر متقابل معنی دار بین رقم و دما و افزایش کم نشت یون ها هنگام کاهش دما از 5- به 10- درجه سانتی گراد ارقام 18 (e.erythrocorys) و 17 (e.macrocorpa) مقاوم به سرما به شمار رفته و در این میان، ارقامی چون 2 (e.gunnii)، 3 (e.urnigera)، 14، 15 و 16 با درصد بالای نشت یونی تنش بیشتری را در اثر دماهای پایین دریافت کرده و حساس محسوب می شوند. آزمایش اندازه گیری پرولین به صورت فاکتوریل 5×5 در 3 تکرار انجام گرفت و نتایج حاصله مشخص کرد که مقاوم ترین گونه نسبت به سرما گونه 18 (e.erythrocorys) است. در آزمایش تراکم روزنه تعداد روزنه در واحد سطح دید میکروسکوپ شمارش گردید و نتایج حاکی از آن بود که رقم 18 (e.erythrocorys) و 17(e.macrocorpa) بیشترین تعداد روزنه را در واحد دید میکروسکوپ (0605/0میلی متر مربع) و ارقام 11 (e.coccifera) و 12 (e.dalrympleana) کمترین تعداد روزنه در سطح دید میکروسکوپ را دارا بودند. نهایتاً همبستگی قابل توجهی بین معیار های اندازه گیری سرمازدگی و تراکم روزنه بدست نیامد.