معرفی معماری قلعه اولتان قالاسی دردوره ساسانی تا قرن سوم هجری قمری

پژوهش بر روی محوطه اولتان قالاسی انجام شده است، این محوطه در ساحل جنوبی رود ارس وغرب روستای اولتان واقع شده است و در 13 کیلومتری جنوب غربی شهر پارس اباد، سر راه پارس اباد به اصلاندوز قراردارد و با شماره 2654 در فهرست اثار ملی به ثبت رسیده است. این پژوهش در قالب 4 فصل حفاری و گرداوری اطلاعات ( فصل اول، دوم و سوم به سرپرستی اقای دکتر کریم علیزاده و فصل چهارم به سرپرستی اقای دکتر عبدالرضا مهاجری نژاد ) انجام پذیرفت و به منظور روشن نمودن وضعیت فرهنگی و تغییرات و تطورات فرهنگی دشت مغان در دوره تاریخی ( ساسانی ) و صدر اسلام، شناسایی فضاهای معماری قلعه اولتان، کسب اطلاعات جدید از نحوه ساخت یکی از قلعه های دشتی ساسانی با چنین عظمت و بزرگی و تجزیه و تحلیل عناصر معماری در این دوره، علت استفاده از این قلعه در دوره تاریخی و اینکه ایا قلعه اولتان یک قلعه سیاسی- نظامی در دوران تاریخی بوده است؟ انجام پذیرفت. مطالعه گونه شناسی سفال ساسانی و صدر اسلام قلعه و دریافت کلی الگوهای معماری قلعه در دوره ساسانی از نتایج مهم این پژوهش است و بر اساس ان مشخص گردید این محوطه باستانی شهری بوده که همچون بسیاری از شهرهای کهن ایران از بخش های مختلفی تشکیل شده است، از جمله بخش محصور شارستان یا ارگ و بخش بیرونی و پیرامونی ارگ که احتمالا به عنوان نقاط استقراری و کارگاهی مورد توجه بوده است، بخش های استقراری و کارگاهی (ربض) درقسمت های غربی وشرقی و جنوبی قرار گرفته است که قسمت های جنوبی ان در زیرخانه های ساکنین روستای امروزی اولتان مدفون شده است. ارگ شهر به ابعاد تقریبی 412 *732 متر می باشد که بارو و حصاری خشتی با برج های متعدد دور ان را فراگرفته است. روی حصار، پستی و بلندی هایی با فواصل مختلف دیده می شود که به نظرمی رسد نمایشگر برجک های نگهبانی ودیده بانی باشد و گرداگرد ارگ را خندقی با عرض تقریبی 10 متر احاطه کرده است. شمال ارگ نیز با توجه به وجود رود ارس عاری از خندق بوده است؛ زیرا شکل گیری اولتان قالاسی بی تاثیر از وجود و جریان رود ارس نبوده است، به طوری که استفاده از اب با استفاده از کانال های شماره یک و دو و انشعاب ان به داخل خندق و داخل محوطه ارگ با استفاده از سیستم تمپوشه های سفالی موید این موضوع است. واژه های کلیدی : اولتان قالاسی، قلعه اولتان، معماری، رود ارس، قلعه های ساسانی