الحکمه فی أشعار أسامه بن منقذ

أسامه بن منقذ ( 488هـ - 584هـ) یکی از شخصیت های ادبی و سیاسی بزرگ در دوره انحطاط است. وی در طی زندگی طولانی خویش، شاهد حوادث و رویدادهای فردی و تاریخی مهمّی بوده، که از او شاعری با تجربه و حکیم ساخته است. از جمله این حوادث می توان به دوری او از وطن، مسافرتهای زیادش به بلاد اسلامی، مشارکت او در جنگهای صلیبی و وقائع سیاسی عصر، کشته شدن خانواده اش در زلزله و... اشاره نمود. هدف این پژوهش تبیین حکمت و اخلاق عملی از زبان چنین شاعر حکیم و دنیا دیده ایست که با سرودن اشعار حکمت آمیز و نیز با تأکید بر مسائل اخلاقی مختلف، وضعیت اخلاقی جامعه زمان خود را به تصویر می کشد، و به بیان راهکار هایی برای رفع مشکلات اخلاقی در جامعه می پردازد، بنا بر این بررسی حکمت های او ضروری به نظر میرسد؛ چرا که می تواند راهگشای سایر جوامع بشری نیز باشد. این پایان نامه پس از بیان زندگی أسامه و نیز حیات علمی و فرهنگی او، به بیان شاعریت و مهمترین اغراض شعری او می پردازد، سپس حکمت های شاعر را به دو بخش نظری و عملی تقسیم کرده و موضوعات مربوط به هر بخش را به طور جداگانه بررسی می نماید، همچنین در کنار موضوعات حکمی، به آیات قرآنی مرتبط با اشعار، و نیز به زیباییهای بدیعی ابیات اشاره می شود. بنابراین با مطالعه این پایان نامه، مسائل زیر برای خواننده روشن خواهد شد: 1- چگونگی وضعیت اخلاقی جامعه عرب در عصر شاعر 2- علّت تأکید فراوان شاعر بر مسأله «صبر» 3- چگونگی تأثیر پذیری شاعر از حکمت های قرآنی 4- شناخت أسلوب شاعر در بیان معانی حکمت آمیز روش اصلی مورد استفاده در این پایان نامه روش متکامل، ضمن تکیه بر روش های تاریخی- اجتماعی و فنّی می باشد. نتائج پژوهش: 1- أسامه جامعه زمان خود را به انحطاط اخلاق و شیوع رذائل اخلاقی متصف کرده، و آن را ناشی از سست شدن باورهای دینی و دور شدن از معنویات می داند. 2- جزع و فزع مردم و فقدان صبر آنها به علّت رویارویی با مصائب مختلف، شاعر را به تأکید برمسأله صبر واداشته است. 3- حکمت های شاعر درلفظ و درمعنی بسیار متأثر از قرآن است. 4- صدق عاطفه،کثرت به کار گیری تصاویر وآرایه های بدیعی از ویژگیهای فنّی شعر حکمی أسامه است.