بهبود ساختار ایستگاه های شبکه مترو در gis

ظهور انقلاب صنعتی، علاوه بر بروز تنش هایی نظیر مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در پیرامون زندگی شهری، افزایش روز افزون جمعیت شهرها و به دنبال آن تشدید تقاضای استفاده از سیستم های حمل ونقل را در پی داشت. وقوع مشکلاتی نظیر افزایش مصرف سوخت های فسیلی به دنبال تولیدات انبوه خودروهای شخصی و بروز اختلالات حرکتی در سطح معابر شهر، از جمله پیامدهای ناشی از عدم برقراری یک سیستم جامع و کارآمد برای حمل و نقل شهری است. در این میان سیستم حمل و نقل قطار شهری (مترو) با داشتن مزایایی نظیر استفاده از سوخت پاک، استقلال آن از شبکه راه های شهری، ظرفیت بسیار بالای آن در جابه جایی مسافر و سرعت مناسب آن باعث گردیده تا نظر کارشناسان و مسئولان مرتبط با توسعه حمل و نقل شهری را به خود جلب نماید. با توجه به نقش اساسی مترو به عنوان مهم ترین وسیله نقلیه عمومی شهری و در عین حال پرهزینه ترین از منظر احداث و راه اندازی، لازم می گردد تا در طراحی و مکان یابی شبکه ایستگاه ها و خطوط آن، تا حد امکان از دانش و فناوری روز استفاده نمود. با وجود تلاش های بسیاری که در چند سال اخیر در کشورمان در زمینه ساخت و احداث شبکه مترو صورت گرفته است، به نظر می رسد به علت وجود برخی نواقص در مکان یابی ایستگاه ها و همچنین عدم بروز رسانی نقشه های طراحی شده خطوط مترو، شاهد بروز مشکلات در برخی ایستگاه های بهره برداری شده هستیم. پراکندگی ناهمگون مراکز عمده جاذب سفر در سطح شهر، موجب تقاضای بالای مسافران در تعدادی از ایستگاه ها و در مقابل عدم بهره وری مورد انتظار در برخی ایستگاه های دیگر، شده است. در این تحقیق سعی شد تا با شناسایی معیارها و شاخص های تأثیرگذار در جذب سفرهای درون شهری نظیر معیارهای دسترسی به نواحی و مراکز جاذب سفر و همچنین شناسایی معیارهای مربوط به طراحی مسیر خطوط مترو، با به کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی به برآوردی از میزان اهمیت هر یک از معیارها دست یابیم. همچنین با توجه به توانمندی های وسیعی که gis? در? تحلیل و تلفیق لایه های اطلاعاتی دارد، به تهیه نقشه تناسب مکانی محدوده خط سه متروی تهران حدفاصل میدان راه آهن و ابتدای بزرگراه شهید صیاد شیرازی که در مرحله پیش از احداث قرار دارد پرداخته شد و در ادامه مکان 12 ایستگاه متروی موجود در نقشه طراحی این محدوده مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که تعداد 6 ایستگاه دارای تناسب مکانی مورد قبول بوده و بقیه ایستگاه ها نیازمند اصلاح مکانی هستند. در ادامه به عنوان نمونه، بر اساس شرایط و ضوابط طراحی خطوط و ایستگاه های مترو، مکان های جایگزین مکان فعلی یکی از ایستگاه های نیازمند اصلاح و همچنین مسیرهای طراحی منتهی به آن پیشنهاد گردید و در نهایت با به کارگیری مدل تصمیم گیری نزدیکی به گزینه ایده آل، مقایسه بین گزینه ها و انتخاب بهترین گزینه از بین گزینه های پیشنهادی، انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان می دهد که از بین گزینه های پیشنهادی، گزینه ای که دارای بالاترین تناسب مکانی ایستگاهی، کوتاهترین مسیر گذرنده از آن و همچنین بیشترین درصد تطابق مسیر بر خیابان را دارا است به عنوان گزینه نهایی انتخاب شده است. روش پیشنهادی این تحقیق نشان می دهد که به کمک تلفیق gis، روش تحلیل سلسله مراتبی به عنوان روش وزن دهی به معیارها و در نهایت استفاده از مدل تصمیم گیری داده مبنای topsis به خوبی می توان طراحی خطوط مترو را مورد ارزیابی و اصلاح قرار داد.