بررسی رابطه@ی سطوح توسعه یافتگی استان های ایران با درجه ی محرومیت و بهره مندی جنسیتی در دو مقطع زمانی 1375 و 1385

در این پژوهش استدلال شده که شرایط جغرافیایی، نوع سکونتگاه های انسانی (شهر یا روستا)، میزان تراکم انسانی، میزان دوری از مرکز (تهران)، سطح توسعه انسانی و در مجموع نامتوازن بودن سطح توسعه یافتگی موجب بروز نابرابری هایی در سطح ایران شده است. این شرایط به عنوان زیرساخت های اصلی، موجد نابرابری و تبعیض جنسیتی بین زنان و مردان شده و جایگاه متفاوتی را برای زنان ایجاد می کند. هم چنین منجر به شکاف، ناهمگونی و نابرابری بین گروه های زنان نیز شده است. هدف اصلی این پژوهش مطالعه و تحلیل رابطه ی بین سطح توسعه یافتگی استان های ایران با درجه ی محرومیت و بهره مندی جنسیتی در دو مقطع زمانی 1375 و 1385 است. برای رسیدن به این هدف ضمن محاسبه ی سطح توسعه یافتگی، درجه محرومیت و بهره مندی های جنسیتی را نیز با توجه به شاخص هایی چون مشارکت اقتصادی، توسعه ی جنسیتی، فقر انسانی، توانمندی سیاسی و اقتصادی، توانمندی آموزشی و باروری مورد سنجش قرار می گیرد. مبانی نظری مختلفی در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته اند؛ از جمله نظریه های «محرومیت و نابرابری اجتماعی و جنسیتی» و دیدگاه برخی از صاحب نظران از جمله پرفسور «آمارتیا کومار سن» و «بوزروپ» در زمینه ی توسعه، نابرابری جنسیتی و فقر و رویکردهای مطرح در حوزه ی «زن و توسعه» و «توانمندسازی زنان» مطرح شده است. در این پژوهش از روش اسنادی– آماری استفاده شده و داده های اولیه از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن و دیگر منابع آماری معتبر، استخراج و محاسبه شده اند. به منظور تحلیل اطلاعات و روابط علّی بین متغیرها از آزمون های آماری و ضرایب همبستگی پیرسون، آزمون میانگین گروه های مستقل و تحلیل خوشه ای و از تحلیل عاملی برای شاخص سازی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد رابطه ی معناداری بین سطح توسعه یافتگی و میزان محرومیت و بهره مندی های جنسیتی وجود دارد. بنابراین زنان ساکن در مناطق مختلف ایران با وجود اشتراک ها در سه خوشه ی برخوردار، نیمه برخوردار و محروم طبقه بندی و تحلیل شده اند. یافته ها نشان می دهد که به طور نمونه، زنان ساکن سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و کردستان محروم ترین و زنان گیلان، یزد و تهران برخوردارترین زنان در شاخص های مورد مطالعه هستند. نابرابری و شکاف های جنسیتی در مناطق روستایی برجسته تر از مناطق شهری است. این روند تغییرات اندکی را در طی یک دهه اخیر نشان می دهد.