اثر هدفمند کردن یارانه ها بر انتقال قیمت فرآورده های دام و طیور

یکی از عوامل مهمی که سطح رفاه تولیدکنندگان، عوامل بازاریابی و مصرف کنندگان محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار می دهد، چگونگی انتقال قیمت در سطوح مختلف بازار است. در ادبیات اقتصاد کشاورزی نیز انتقال قیمت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به طرح هدفمند کردن یارانه ها که منجر به افزایش نوسان های قیمت مواد غذایی و هزینه های تولید شده و با توجه به اهمیت و ضرورت وجود مواد پروتئینی در سبد غذایی خانوارهای ایرانی، این پژوهش تلاش نمود تا اثر هدفمند کردن یارانه ها بر روی انتقال قیمت محصولات دام و طیور در سطوح مختلف بازار را مورد بررسی قرار دهد. این مطالعه در بازار گوشت مرغ و تخم مرغ برای داده های روزانه از دی ماه 1388 تا آبان ماه 1390 و برای گوشت گاو و گوشت گوسفند، با استفاده از داده های هفتگی از تیرماه 1388 تا آبان ماه 1390 مورد بررسی قرار گرفت. برای تخمین الگوی انتقال قیمت در بازار گوشت مرغ از الگوی هوک و در بازار سایر محصولات (تخم مرغ، گوشت گوسفند و گاو) از الگوی تصحیح خطا استفاده شد. جهت بررسی اثر هدفمندی یارانه ها بر انتقال قیمت این محصولات، الگوهای انتقال قیمت مربوط به قبل و بعد از اجرای این طرح (آذرماه 1389) برآورد شده و با هم مقایسه شدند. نتایج حاصل از بازار گوشت مرغ نشان داد که بعد از هدفمندی یارانه ها و در کوتاه مدت، کشش های افزایش و کاهش انتقال قیمت روزانه از مرغداری به خرده فروشی و عمده فروشی در دوره جاری کاهش یافته است در حالی که در یک دوره قبل، کشش افزایش قیمت فزونی داشته و کشش کاهش قیمت کاهنده بوده است. نتایج نشان می دهد که بعد از هدفمندی یارانه ها در بازار گوشت مرغ کشش های بلندمدت کاهش یافته است. علاوه بر آن هدفمندی یارانه ها در انتقال قیمت بین مرغداری و خرده فروشی عدم تقارن در اندازه انتقال قیمت را در پی داشته و اثری روی اندازه و سرعت انتقال قیمت بین مرغداری و عمده فروشی نداشته است و بعد از هدفمندی یارانه ها سرعت انتقال افزایش و کاهش های قیمت در تمام سطوح بازار گوشت مرغ کاهنده بوده است. نتایج حاصل از بازار تخم مرغ نشان داد که بعد از هدفمندی یارانه ها مقادیر کشش های کوتاه مدت و بلندمدت مربوط به انتقال قیمت روزانه کاهش یافته است و هدفمندی یارانه ها موجب عدم تقارن کوتاه مدت در انتقال قیمت بازار تخم مرغ ایران شده و سرعت انتقال افزایش و کاهش های قیمت بعد از هدفمندی یارانه ها کاهش یافته است. نتایج حاصل از بازار گوشت گاو حاکی از آن است که بعد از هدفمندی یارانه ها، در دوره جاری و در کوتاه مدت کشش افزایش قیمت فزونی داشته و کشش کاهش قیمت کاهنده بوده و کشش های بلندمدت نیز بعد از هدفمندی یارانه ها افزایش یافته است. علاوه بر آن هدفمندی یارانه ها عدم تقارن کوتاه مدت در انتقال قیمت هفتگی بازار گوشت گاو ایران را در پی داشته و تعداد متغیرهای توضیحی معنی دار شده بعد از هدفمندی یارانه ها کمتر شده است. نتایج بازار گوشت گوسفند نشان داد که بعد از هدفمندی یارانه ها مقادیر کشش های کوتاه مدت و بلندمدت افزایش یافته است و هدفمندی یارانه ها موجب عدم تقارن کوتاه مدت در انتقال قیمت هفتگی بازار این محصول شده و نیز بعد از هدفمندی یارانه ها، سرعت انتقال افزایش و کاهش های قیمت افزایش یافته است. اقداماتی مانند بهبود زیرساخت ها، کاهش مداخلات دولت در بازار، تشکیل تعاونی های تولید و توزیع و تشکیل بانک اطلاعات بازار می تواند در بهبود تقارن انتقال قیمت محصولات دام و طیور بسیار موثر باشد.