زمین شناسی، کانی شناسی و ژئوشیمی توده های مگنتیتی و سنگ میزبان آنها در دشت سمسور-جنوب غرب زاهدان

کانسار آهن دشت سمسور واقع در214 کیلومتری جنوب غربی زاهدان و در حاشیه جنوب شرقی بلوک لوت و در مجاورت رشته کوه های شرق ایران قراردارد. به لحاظ چینه شناسی، واحدهای کرتاسه زیرین تا کواترنر را می توان در این منطقه مشاهده نمود. گسل نصرت آباد با راستای شمال- شمال غرب جنوب- جنوب شرق منطقه را متأثر ساخته است. توده های آذرین منطقه شامل آندزیت و تونالیت تا دیوریت و از نوع کالک آلکالن و متا آلومین می باشند. سنگ های درونی ویژگی گرانیتوئیدهای نوع i را نشان می دهند و ماگماتیسم منطقه، مشخصات نوع کوهزایی و مربوط به قوسهای آتشفشانی را دارند. کانی زایی آهن در سنگهای آهکی و شیست های مجاور با توده های نفوذی تشکیل شده است. دو نوع کانی زایی آهن در منطقه وجود دارد. کانی زایی نوع اول در مرز های گسله با دگرسانی پروپلیتی و آرژلیکی و عمدتا در شیست ها و اسلیت های دیده می شود. کانی زایی نوع دوم عمدتا با اسکارن در درون شکستگی های موجود در سنگ های کربناته دیده می شود ماده معدنی به شکل توده ای، عدسی و رگه ای بوده و عمدتا از مگنتیت تشکیل شده است. در مناطق سطحی مگنتیت به هماتیت و دیگر اکسیدهای آهن تبدیل شده است.آثاری از پیریت و کالکوپیریت نیز همراه کانسنگ آهن مشاهده می شود. از نظر ژئوشیمی مقدار عناصری مانند فسفر، وانادیوم و تیتان در کانسنگ آهن دشت سمسور کم است. به نظر می رسد به موازات تزریق، جایگیری و تبلور توده نفوذی، حجم قابل توجهی از سیالات آهن دار طی نفوذ به داخل سنگهای منطقه ، باعث بروز متاسوماتیسم و نهشته شدن کانسارهای آهن دشت سمسور شده که دارای تشابه زیادی با کانسارهای اسکارن کلسیمی است. کانی های بی آب مانند گارنت، و مگنتیت در مرحله پیشرونده و کانی های آبدار ، اپیدوت وکلریت و رگه های کوارتز و کلسیت در مرحله پسرونده تشکیل شده اند. همچنین بر اساس دادهای ژئوشیمیایی و مقایسه عناصر موجود در مگنتیت، با انواع تیپ های کانی زایی آهن، کانی زایی دشت سمسور شباهت قابل توجهی با کانسارهای آهن اسکارنی و گرمابی دارد.