بررسی اثر الیسیتورهای روی و مس بر مقدار فورسکولین و بیان ژن 1-دی اکسی-d-زایلولوز-5-فسفات ردکتوایزومراز در کشت بافت گیاه حسن یوسف

گیاهان متابولیت های اولیه و ثانویه زیادی را تولید می کنند، بسیاری از متابولیت های ثانویه دارای ارزش دارویی هستند و به دلیل اهمیتی که این داروها در حفظ سلامت انسان دارند، استفاده از داروهای گیاهی و افزایش مقدار این متابولیت های ثانویه و همچنین حفظ این گونه های گیاهی دارای ارزش بسزایی می باشد. یک دسته از این متابولیت های ثانویه ترپنوئیدها هستند که طی دو مسیر، موالونیک اسید سیتوپلاسمی (mva) و متیل اریتریول فسفات (mep) پلاستیدی در گیاهان سنتز می شوند ترپنوئیدها دارای چندین گروه می باشند که از بین آنها دیترپن ها برای گیاهان نقش دفاعی داشته هستند و ارزش دارویی بالایی دارند. فورسکولین ماده موثره گیاه حسن-یوسف (coleus forskohlii) نوعی دیترپن می باشد که بیشتر در ریشه های گیاه وجود دارد. این ترکیب از مسیر متیل اریتریوز فسفات پلاستیدی سنتز می شود و یکی از آنزیم های مهم این مسیر 1- دی اکسی-d-زایلولوز-5-فسفوردوکتوایزومراز (dxr) می باشد. در این مطالعه اثرات دو الیسیتور مس و روی بر میزان بیوسنتز فورسکولین و همچنین بیان ژن آنزیم dxr در کشت ریشه های مویی و قلمه های ریشه دار شده بررسی شد. نتایج حاصله از این تحقیق نشان داد که الیسیتور مس بویژه در غلظت µm 8 در زمان 16 ساعت افزایش مقدار فورسکولین را موجب شد. همچنین الیسیتور روی تا غلظت 25 میکرومولار باعث افزایش معنی دار این ترکیب گردید. و با افزایش غلظت تا 200 میکرومولار میزان تولید این ماده کاهش یافت. نکته جالب توجه تغییرات سنتز این ماده در ریشه-های مربوط به قلمه ها و همچنین بیان ژن آنزیم dxr در برگهای مربوط به قلمه ها بود که روندی مشابه تأثیر غلظت های مختلف این الیسیتورها بر تولید فورسکولین در ریشه های مویی بود. در مجموع پیشنهاد می شود که این فلزات با ایجاد شرایط تنش باعث تحریک سیستم دفاعی گیاه می شود، بنابراین با تحت تاثیر قرار گرفتن ژنهای در گیر در این سیستم، میزان فورسکولین افزایش می یابد.