شباهت تفسیری در ترجمه

ترجمه می تواند از ارتباطات درون زبانی و ویژگی های استنتاجی آن درس های بسیار ارزشمندی بگیرد. مهمترین خصیصه ی ارتباطات زبانی آن است که گوینده می کوشد تا با استفاده از امکانات زبانی خود به مخاطب سرنخ هایی بدهد تا وی بتواند به مقصود او پی ببرد. مترجم هم ایضاً از همین رویه پیروی می کند و بر آن است تا با استفاده از امکانات زبانی که بدان ترجمه می کند به دوباره سازی سرنخ های ارتباطی متن مبدأ بپردازد. اگر در ترجمه ای تمامی سرنخ های ارتباطی متن مبدأ در متن مقصد دوباره سازی شوند می توان گفت که آن ترجمه به شباهت کامل تفسیری دست یافته است مشروط بر آن که بافت متن مبدأ در فرایند ترجمه بدون تغییر باقی بماند. به منظور انجام تحقیق حاضر از دو چارچوب نظری استفاده شد. نخست نظریه ی گات درباره ی ترجمه که بر اساس نظریه ی نسبیت استوار است و دوم «شیوه های ترجمه» که مدلی مناسب برای انجام مطالعات کمی در باب ترجمه می باشد . از رمان« ناتور دشت» نوشته ی نویسنده ی آمریکایی جی.دی. سلینجر و دو ترجمه از آن به زبان فارسی به عنوان پیکره ی تحقیق استفاده شد. محقق ابتدا از میان سرنخ های ارتباطی هشت گانه گات به بررسی چهار گونه سرنخ پرداخت. 110 سرنخ ارتباطی متن اصلی و 220 شیوه ی مختلف استفاده شده در ترجمه ها بررسی شد. سپس با استفاده از آزمون دوجمله ای میزان شباهت تفسیری دو ترجمه نسبت به متن اصلی تعیین گردید. نتایج تحقیق حاضر نشان داد ترجمه ای که شباهت تفسیری بیشتری نسبت به متن اصلی دارد در باب سرنخ های ناشی از ساختار های دستور سعی بر آن دارد تا ویژگی های دستوری متن مبدأ را حفظ کرده و تا جای ممکن از حذف و تغییر های غیر ضروری بپرهیزد. در باب سرنخ هایی که نمود های معنایی فراهم می کنند می کوشد تا مدخل های منطقی متن مبدأ را با مدخل های منطقی متن مقصد جایگزین می کند اما در باب اطلاعات دایره المعارفی متن مبدأ از ترجمه ای تحت اللفظی یا شیوه های مشابه استفاده می کند. اصطلاحات ثابت زبانی در این چنین ترجمه ای با معادلشان در زبان مقصد جایگزین می شوند. محقق همچنین دریافته است که مفاهیم ترجمه ی مستقیم، سرنخ ارتباطی و شباهت تفسیری می تواند درک مترجمان را نسبت به شرایط گوناگون بدست آمدن شباهت تفسیری در موقعیت های متفاوت ترجمه افزایش می دهد و توجه مترجمان را به بافت محور بودن ارتباطات زبانی و تلویحات آن در رابطه با ترجمه جلب می کند بعلاوه به مترجمان کمک می کند تا بهترین شیوه ی ترجمه را در شرایط متفاوت برگزینند و امکان ایجاد ارتباطی موثر با مخاطبین خود را فراهم آورند.