تاثیر تنش شوری روی برخی صفات فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی موثر بر درصد روغن و عملکرد دانه ارقام آفتابگردان

چکیده: برای بررسی تنش شوری، روی برخی صفات فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی موثر بر درصد روغن و عملکرد دانه ارقام آفتابگردان در شرایط شوری خاک، یک آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 5 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل شوری خاک در 5 سطح (ec 5/0 (به عنوان شاهد) ، 2 ، 4 ، 6 و 8 ، دسی زیمنس بر متر) و رقم در 4 سطح (زاریا، آرماویرسکی، مستر و رکورد) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر شوری خاک روی ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، مساحت برگ، تعداد برگچه اطراف طبق، تعداد برگ در بوته، کلروفیل برگ، قطر بوته، قطر طبق، وزن طبق خالی، تعداد دانه پر و پوک در طبق، درصد پوکی، نسبت پوست به مغز دانه و نسبت وزن برگ معنی دار شد. اثر رقم روی ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، مساحت برگ، تعداد برگچه اطراف طبق، تعداد برگ در بوته، کلروفیل برگ، قطر بوته، قطر طبق، تعداد دانه پر و پوک در طبق، درصد پوکی، نسبت مغز به پوست دانه، سطح ویژه برگ و نسبت وزن برگ معنی دار شد. اثر متقابل بین شوری خاک و رقم روی وزن خشک کل تک بوته، وزن خشک برگ در بوته، عملکرد دانه در بوته، وزن طبق پر، وزن هزار دانه، عملکرد روغن در بوته، درصد روغن در بوته و شاخص برداشت دانه و روغن دربوته، معنی دار گردید. مقایسات میانگین ترکیبات تیماری نشان داد که بالاترین وزن خشک کل تک بوته (91/36 گرم)، وزن خشک برگ در بوته (43/17 گرم)، عملکرد دانه در بوته (94/2 گرم)، وزن طبق پر (05/8 گرم)، وزن هزار دانه (91/36 گرم)، عملکرد روغن در بوته (43/1 گرم)، مربوط به خاک شاهد و رقم آرماویرسکی؛ و کمترین وزن خشک کل تک بوته (37/5 گرم)، وزن خشک برگ در بوته (39/1 گرم)، عملکرد دانه در بوته (49/0 گرم)، وزن طبق پر (02/2 گرم)، وزن هزار دانه (76/13 گرم)، عملکرد روغن در بوته (11/0 گرم)، مربوط به شوری 8 دسی زیمنس بر متر و رقم مستر بود. بالاترین درصد روغن، درخاک شاهد و رقم آرماویرسکی به میزان 47/48 درصد و کمترین درصد آن در شوری 8 دسی زیمنس بر متر و رقم زاریا به میزان 86/18 درصد حاصل شد. بالاترین شاخص برداشت دانه در بوته، مربوط به خاک شاهد با هدایت الکتریکی 5/0 دسی زیمنس بر متر و رقم رکورد به میزان 45/15 درصد و پایین ترین مقدار این شاخص مربوط به شوری 8 دسی زیمنس بر متر و رقم مستر به میزان 03/7 درصد بود. بالاترین شاخص برداشت روغن در بوته، در خاک شاهد با هدایت الکتریکی 5/0 دسی زیمنس بر متر و رقم رکورد به میزان 30/7 درصد و پایین ترین مقدار این شاخص در شوری 8 دسی زیمنس بر متر و رقم مستر به میزان 14/1 به دست آمد. همچنین مقایسات میانگین ترکیبات تیماری نشان داد که رقم آرماویرسکی در بیشتر صفات مورد مطالعه، نسبت به سایر ارقام مورد بررسی تحت سطوح مختلف شوری خاک، متحمل ترین، و رقم مستر در بیشتر صفات مورد بررسی نسبت به بقیه حساس ترین، و دو رقم رکورد و زاریا واکنشی حد واسط نسبت به این شرایط نشان دادند. کلمات کلیدی: آفتابگردان، درصد روغن، شوری، عملکرد