تحلیل توزیع فضایی مراکز درمانی (بیمارستانها)شهر مشهد

در حالی که بیشتربحث های فعلی پایداری شهرها متمرکز بر مسائل دشوار برای بزرگ ترین تجمع های شهری جهان است، بخش عظیمی از همه ساکنان شهری درصدد دوری کردن از سکونتگاه های شهری کوچک هستند. رشد سریع شهری در تمام کشورهای درحال توسعه به طور جدی بر توانایی بیشتر شهرها جهت فراهم کردن خدمات پایه کافی برای برای شهروندان پیشی گرفته است (cohen, 2006:64). در نتیجه پیشی گرفتن رشد شهرها بر فراهم آمدن امکانات، نه فرصت کافی برای ایجاد امکانات برای رشد جدید وجود داشته و نه برنامه ریزی جهت استقرار بهینه کاربری ها وخدمات مختلف درسطح شهررا داشته اند؛ لذا عدم توسعه کمی خدمات و عدم توزیع مناسب و بهینه خدمات تلاش مسئولین محلی را زیر سوال برده است. فشار فزاینده برشهرها در شکل جمعیت روبه رشد، نظارت نابرابر بر منابع و دسترسی ناعادلانه به آن ها و فقر، افت کیفیت محیط زندگی بسیاری از شهروندان را به اوج خود رسانده است (رابرت-ب پارتر،298). در ایران نیز رشد شتابان شهری در دهه های اخیر به گونه ای انجام گرفته است که متناسب با آن فضای شهری و زیرساخت های مورد نیاز تجهیز نشده است. عمده ترین اثری که رشد شتاب آلود شهرها درپی داشته، درهم ریزی نظام توزیع خدمات و نارسایی خدمات است که به طور کلی در تمام شهرهای ایران به چشم می خورد. شهر مشهد به دلایلی چون نقش دومین شهر مذهبی جهان، عنوان دومین کلانشهر ایران وبعلاوه جذابیت های یک شهربزرگ و به طور ویژه، موقعیت خاصی که در سطح منطقه بر عهده دارد دچار تمرکزشدید جمعیت، گسترش افقی وبی برنامه، عدم توزیع مناسب خدمات و همچنین نارسایی خدمات در سطح شهر شده است؛ لذا این شهر از نظر توزیع فضایی بهینه و مکان گزینی عادلانه کاربری های خدمات عمومی خصوصاً خدمات بهداشتی درمانی (در این تحقیق بیمارستان ها) که اهمیت دسترسی سریع وراحت وبه موقع به این مراکز بر هیچ کس پوشیده نیست، نیاز به معالجه و جراحی دارد. توجه به مسئله عدالت فضایی تسهیلات عمومی شهری، می تواند نقش مهمی در برنامه ریزیهای شهری و مطلوبیت آن داشته باشد (بهروان، 1385: 15). نتیجه برنامه ریزی فضایی باید به عدالت فضایی برسد. عدالت فضایی وضعیتی است که مطابق آن تمامی مصرف کنندگان برای رفع نیازهای خود به یک اندازه وبه نحوی برابر به امکانات و خدمات دسترسی داشته باشند (سعیدی، 1388 :22) به این ترتیب برنامه ریزی کاربری شهری به عنوان مهم ترین ابزار و نیروی کاربردی دولت ها و سازمان های مدیریت شهری برای اداره صحیح ومنطقی شهرها ظهور می کند. در واقع برنامه ریزی کاربری زمین مدیریت خردمندانه فضا به منظور بهینه سازی الگوی توزیع فعالیت های انسان است (رضویان، 1381: 14). بنابراین ما دراین پژوهش به دنبال ارزیابی و تحلیل توزیع فضایی و مکانیابی مراکز درمانی (بیمارستان ها) در سطح شهر مشهد با استفاده از gis هستیم. ارزیابی عبارت است از سنجش و داوری عملکرد برنامه هاو طرح ها با هدف ها وضوابط و استانداردهای پیش بینی شده از قبل وتحلیل اثرات اقتصادی و اجتماعی اجرای برنامه ها می باشد (رضویان، 1381: 15). تحلیل فضایی نوعی رویکرد در مطالعات جغرافیایی است که مطابق آن تنوع مکانی- فضایی پدیده ها بررسی می شود و طی آن عوامل موثر یا کنترل کننده الگوهای پراکنش مورد مطالعه قرار می گیرند (سعیدی، 1388 :20). به طور روشن می خواهیم بررسی کنیم که آیا کاربری های درمانی از لحاظ سرانه متناسب با جمعیت هر منطقه بوده است و با توجه به اینکه هر فعالیتی لزوماً در هر جایی از شهر امکان استقرار ندارد و نیازمند بستر وشرایط ویژه ای با توجه به نوع آن فعالیت دارد؛ معیارهای برنامه ریزی شهری ازجمله سازگاری، آسایش، مطلوبیت و ... مدنظر قرار گرفته است و همچنین چگونگی نحوی پراکنش مراکز درمانی را در رابطه با جمعیت در سطح مناطق بررسی می کنیم و چگونگی وضعیت دسترسی شهروندان به این مراکز بررسی می شود. در حال حاضر به دلیل انبوه اطلاعات (مکانی-آماری و ...) در زمینه های مختلف و وسیع بودن حوزه های مطالعاتی به خصوص راجعه به مسائل شهری ناگزیر به استفاده ازکامپیوتر وتجزیه وتحلیل های کامپیوتری خواهیم بود. به گونه ای که امکان تجزیه وتحلیل ساختارهای پیچیده جوامع شهری درحال حاضر به صورت سنتی تقریبا غیرممکن و یا بسیار مشکل است. در این راستا سیستم اطلاعات جغرافیایی ( gis ) با امکان انجام آنالیزهای پیچیده با مجموعه داده های مختلف مکانی و غیرمکانی به صورت توام، در این زمینه یکه تازی می کند (سنجری، 1388: 10).