تعیین شدت آلودگی فلزات سنگین در خاک و آب منطقه سوادکوه در استان مازندران

بیش از 150 سال است که زغال سنگ به عنوان یکی از مهم ترین منابع تامین انرژی برای جوامع پیشرفته و در حال توسعه به شمار می رود. هم چنان که زغال سنگ نقش بسیار مهمی را در تولید انرژی بر عهده داشته و دارد، تاثیرات زیست محیطی ناشی از آن به چالش مبدل شده است. متاسفانه مقادیر بسیار زیادی از مواد زاید حاصل از معدنکاری زغال سنگ هر ساله بر روی هم انباشته می شود که باعث آلودگی خاک، آب، گیاهان و انسان های در تماس با آن می-شود. در این رابطه و در راستای تعیین شدت آلودگی فلزات سنگین در خاک و آب منطقه سوادکوه در استان مازندران، رودخانه تالار و سرشاخه های آن ، آزمایشات ژئوشیمیایی (xrf, aas) به منظور تعیین غلظت کل و بخشی عناصر سنگین باریم، مولیبدن، آرسنیک، مس، روی، سرب، وانادیوم، کروم، کبالت و نیکل بر روی 16 نمونه خاک سطحی در مسیر رودخانه تالار و سرشاخه های آن و در مسیر معادن زغال سنگ البرز مرکزی و محل دپوی باطله های ان و کارخانه زغال شویی انجام گرفت. میزان غلظت حداکثر و حداقل عناصر مورد مطالعه به ترتیب 103 تا 473 میلی-گرم بر کیلوگرم برای باریم، 21 تا 58 میلی گرم بر کیلوگرم برای مس، 76 تا 129 میلی گرم بر کیلوگرم برای روی، 21 تا 39 میلی گرم بر کیلوگرم برای سرب، 58 تا 88 میلی گرم بر کیلوگرم برای نیکل، 35 تا 97 میلی گرم بر کیلوگرم برای کروم، 1 تا 8 میلی گرم بر کیلوگرم برای کبالت، 1 تا 55 میلی گرم بر کیلوگرم برای آرسنیک، 1 تا 8 میلی گرم بر کیلوگرم برای مولیبدن و 76 تا 177 میلی گرم بر کیلوگرم برای وانادیوم می باشد. همچنین میزان بیشینه و کمینه غلظت بخشی برای عناصر مورد مطالعه به ترتیب 9 تا 30/34 میلی گرم بر کیلوگرم برای مس، 0 تا 5/341 میلی گرم بر کیلوگرم برای روی، 5/19 تا 3/52 میلی گرم بر کیلوگرم برای نیکل و 6/12 تا 7/28 میلی گرم بر کیلوگرم برای کروم می باشد. در آنالیز های انجام شده بر روی نمونه های آب منطقه میزان غلظت حداکثر و حداقل عناصر مورد مطالعه به ترتیب 0 میلی گرم بر لیتر برای مس، 0 تا 308/0 میلی گرم بر لیتر برای روی، 0 تا 516/0 میلی گرم بر لیتر برای سرب، 0 میلی گرم بر لیتر برای کروم، 09/0 تا 44/36 میلی گرم بر لیتر برای آهن، 0 میلی گرم بر لیتر برای کادمیوم و 0 تا 189/3 میلی گرم بر لیتر برای منگنز می باشد. ارزیابی شدت و میزان عناصر سنگین با استفاده از فاکتور غنی شدگی، شاخص زمین انباشت و فاکتور آلورگی انجام گرفت که نتایج نشان دهنده دخالت بشر در غنی شدگی عناصر سنگین در منطقه، و وجود حالت غیر آلوده تا آلودگی بسیار شدید نسبت به شاخص زمین انباشت و حالت فقدان آلودگی تا آلودگی بسیار شدید برای فاکتور آلودگی می باشند که در این رابطه آلودگی خاک های منطقه نسبت به عنصر آرسنیک بسیار نگران کننده می باشد. حاصل بررسی های انجام شده بر روی نمونه های آب منطقه نشان دهنده این واقعیت می باشد که آب منطقه برای عناصری مانند سرب، آهن و منگنز در برخی از نقاط دارای غلظتی بسیار بالاتر از استاندارد های جهانی و ایران می باشد.