تحلیل محتوای کتاب های داستانی تالیفی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گروه سنی نوجوان بر اساس مهارت های تفکر انتقادی

پژوهش حاضر به منظور بررسی قابلیتهای کتابهای داستانی تالیفی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گروه سنی نوجوان در پرورش مهارتهای تفکر انتقادی انجام شد. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی بود. برای جمع آوری اطلاعات از روش مثلث سازی استفاده شد. منابع اطلاعات این پژوهش کتابهای داستانی، نویسندگان، اساس نامه و مسئولین کانون بودند. به صورت هدفمند از میان 14 داستان مجموعه رمان نوجوان امروز 4 داستان انتخاب شد. تحلیل داستانها براساس مولفه های نظریه تفکر انتقادی ریچارد پال انجام شد. مولفه های تفکر انتقادی به دو دسته عناصر استدلال و ویژگیهای متفکران نقاد تقسیم شدند. به وسیله ی عناصر استدلال درون ساخت داستان و به وسیله ی ویژگیهای متفکران نقاد شخصیت پردازی داستان مورد بررسی قرار گرفتند لیکن به دلیل وجود ارتباط تنگاتنگ میان عناصر داستان، برون ساخت نیز به صورت مختصر بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد، داستانهایی که از موضوع، درون مایه، مسئله، شیوه ی گره افکنی، گره گشایی، پایان بندی و شخصیت پردازی مناسب و متناسب با نیازها، علایق، مشکلات و ویژگیهای مخاطبان برخوردار باشند و از شگردهای داستان نویسی مانند آشنایی زدایی، سپید نویسی و غیره استفاده کنند و یا ساختار بدیعی داشته باشند، می توانند با ایجاد جو اعتماد، امنیت و همدلی؛ فراهم آوردن فرصت تجربه عینی از طریق تمثیل و استعاره؛ ایجاد انگیزه، علاقه و تعهد عاطفی؛ تامین فضایی احتمالی برای کاوش فکری و نقد دیدگاههای شخصی خودمحورانه و جامعه محورانه؛ تامین الگوهای متفکر نقاد؛ برهم زدن تعادل شناختی و تحریک به رسیدن به تعادل جدید و یا ساخت سازه هایی که فرصتهایی برای تعبیر، تفکر و تفسیر فراهم می کنند، در پرورش تفکر انتقادی موثر باشند. دیگر نتایج پژوهش عبارتند از: میان داستانهای فانتزی و واقعگرا به صورت کلی تفاوتی در برخورداری از قابلیتهای لازم جهت پرورش تفکر انتقادی وجود ندارد، و ادبیات کودک و نوجوان توانایی پرورش مهارتهای تفکر انتقادی را دارد. کلید واژه ها: تفکر انتقادی، نظریه ریچارد پال، تحلیل محتوای کیفی، ادبیات کودک و نوجوان.