مقایسه روش های مطالعه بانک بذر خاک در مراتع کوهستانی البرز شمال

در این تحقیق به مقایسه دو روش جوانه زنی و روش ترکیبی در مطالعه خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم کل و تراکم گونه های کمیاب ، تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی، تنوع و غنای گونه ای) و سرعت جوانه زنی پرداخته شد. روش جوانه زنی روشی معمول در اکثر مطالعات مربوط به بانک بذر خاک است و شامل پخش نمونه های خاک در سینی های جوانه زنی و شناسایی، ثبت و شمارش گونه های سبز شده در شرایط گلخانه است. در روش ترکیبی اساس کار بر ترکیب دو روش جوانه زنی و جداسازی است. در این روش نمونه های خاک تحت جریان شدید آب بر روی دو الک با سایز منافذ متفاوت خالص سازی کرده و خاک باقی مانده را در سینی های جوانه زنی پخش کرده و در شرایط گلخانه قرار می دهند و سپس بذور سبز شده ثبت می شوند. در مطالعه حاضر نمونه برداری برای بررسی ذخایر بذری خاک در اوایل فروردین ماه 1390، پس از سپری شدن دوره سرما به منظور شکست خواب بذر و قبل از رویش سال جدید در قرق تحقیقاتی واقع در ییلاق گزنه سرا منطقه واز شهرستان نور( استان مازندران) انجام شد. به این منظور در داخل قرق و عمود بر هر یک از اضلاع 4 ترانسکت 70 متری مستقر و بر روی هر ترانسکت به فاصله هر 10 متر از پلات های زوجی 1×1 متر استفاده گردید. در هر پلات یک متر مربعی 10 تکرار از خاک توسط اوگری به شعاع 5/2 سانتیمتر از عمق های 5-0 و 10-5 سانتیمتر برداشته شد و نمونه های مربوط به هر عمق در هر پلات را با هم مخلوط گردید. در مجموع 56 نمونه خاک (28 نمونه برای هر عمق) بدست آمد. در آزمایشگاه نیمی از نمونه های خاک توسط دو الک با سایز 2 و 18/0 میلیمتر با فشار زیاد آب تغلیظ شده و به همراه نیمه دیگر نمونه ها (تغلیض نشده) به گلخانه منتقل شده و در سینی هایی به ابعاد 30 × 40 سانتیمتر به مدت 4 ماه مورد کشت قرار گرفتند. بذور جوانه زده در هر سینی در طول دوره مطالعه به صورت هفتگی مورد شمارش قرار گرفتند و نهایتا تعداد بذر در متر مربع (تراکم)، تنوع با استفاده از فرمول شانون – وینر، غنای گونه ای و همچنین سرعت جوانه زنی محاسبه گردید. همچنین با مراجعه به عرصه اقدام به تخمین درصد پوشش گیاهی هر گونه در هر پلات در خرداد ماه همان سال شد و شاخص تشابه بانک بذر خاک و پوشش سطح زمین با استفاده از فرمول سورنسون محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و آزمون t جفتی استفاده گردید. نتایج نشان داد که تراکم، تشابه، تنوع و غنای گونه ای بانک بذر خاک و همچنین سرعت جوانه زنی بین دو روش دارای اختلاف معنی داری بود، به طوریکه تمامی خصوصیات مورد مقایسه به جز سرعت جوانه زنی، در روش جوانه زنی بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. عمق نیز تاثیر معنی داری بر خصوصیات مورد مطالعه داشت و در هر دو روش عمق 5-0 بیشتر از عمق 10-5 بود. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که روش جوانه زنی توانایی بیشتری در ارائه ترکیب گونه ای مطابق با پوشش گیاهی منطقه را داراست. اما توجه به این نکته ضروری است که طول دوره مطالعه برای رسیدن به 95% جوانه زنی در این روش بیشتر بود و همین مسئله عاملی محدود کننده در استفاد از فضای گلخانه است.