بررسی اثرات تنش خشکی بر جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه ها، کشت جنین و عملکرد ژنوتیپ های مختلف گندم

گندم یکی از مهمترین غلات درجهان می باشد که به عنوان غذای اصلی مردم به شمار می رود. خشکی مهمترین فاکتور محدود کننده ی تولید گیاهان زراعی از جمله گندم در جهان و ایران است. به منظور ارزیابی واکنش ارقام مختلف گندم نان به تنش خشکی، ده رقم گندم در سه مرحله جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه ها، جنین بالغ و گیاه کامل براساس صفات مورفولوژیک مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمایش جوانه زنی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و با چهار تکرار انجام گرفت. تیمارها شامل ده رقم گندم نان و پنج سطح پتانسیل اسمزی (0 ،5/2- ،5- ،5/7- و10- بار) بود. مطالعه در مرحله جنین بالغ با تیمارهای مشابه و با هشت تکرار انجام شد. در مطالعه گیاه کامل، آزمایش بصورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و با چهار تکرار انجام گرفت. سطوح تنش به عنوان عامل اصلی و ارقام به عنوان عامل فرعی درنظر گرفته شد. در این مطالعه، تنش رطوبتی در مرحله زایشی بر روی گیاهان اعمال شد. نتایج نشان می دهد که در آزمایش جوانه زنی، با افزایش پتانسیل اسمزی، صفات اندازه گیری شده کاهش یافت که این کاهش در اکثر صفات در تغییر پتانسیل 5- به 5/7- بار حداکثر بود. این صفات تحت تاثیر سطوح ملایم تنش قرار نگرفتند. ارقام 68dh، ورامین و پاوان به عنوان ارقام متحمل شناسایی شدند. در کشت جنین بالغ اثر ژنوتیپ و سطوح تنش اسمزی بر صفات اندازه گیری شده معنی دار بدست آمد که در این میان ارقام 68dh و پاوان به عنوان ارقام متحمل معرفی شدند. در مطالعه گیاه کامل، ارقام پاوان و ورامین حداکثر عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش رطوبتی را دارا بودند. براساس ضرایب همبستگی کانونیک بین مراحل جوانه زنی و جنین بالغ همبستگی مشاهده شد اما بین مراحل جوانه زنی و گیاه کامل و جنین بالغ و گیاه کامل همبستگی مشاهده نشد. مطالعه شاخص های تحمل به خشکی، شاخص های mp، harm، gmp، sti را به عنوان بهترین شاخص ها جهت دستیابی به ژنوتیپ های پرمحصول در هر دو شرایط محیطی معرفی کردند. که بر این اساس ارقام پاوان، سرخه، ورامین و زاگرس به عنوان پرمحصول ترین ارقام شناسایی شدند. در تجزیه به مولفه های اصلی برای شاخص های تحمل به خشکی دو مولفه استخراج شد که جمعاً 3/93 درصد تغییرات را توجیه می کند. تجزیه علیت در شرایط نرمال و تنش رطوبتی نشان داد که تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبلچه و تعداد دانه در بوته مهمترین صفات مرتبط با عملکرد دانه می باشد.