تاثیرات جهانی شدن بر حقوق خانواده در ایران

به واسط? پیشرفت تکنولوژی و توسع? فنّاوری های جدید ارتباطی که از زمان انقلاب صنعتی سوم بر می خیزد، جهان با هم? وسعت خود تبدیل به جهانی کوچک شده است. تا به آن جا که اگر رخدادی در گوشه ای از جهان به وقوع بپیوندد مردم در مکان های دیگر و در دورترین مناطق از وقوع این رخداد اطلاع حاصل می کنند. ارتباطات بشر به طرز عجیب و فوق العاده ای تسهیل و تسریع شده است. هرکسی، در هرجا و در هر بعد از زندگیش که بخواهد اطلاعات کسب کند، در کمترین زمان ممکن می تواند به بیشترین اطلاعات دست پیدا کند و این همان جهانی شدن است. جهانی که خواهان آدم های پردل و جرئتی است که بتوانند در فضا و شرایطی کار و زندگی کنند که در آن بزرگ نشده اند و به آن خو نگرفته اند. این جهان پذیرای جامعه ای پر دل و جرئت است که در پی جمع آوری انسانها از فرهنگ های مختلف می باشد تا فرهنگی جدید را به آنها ارزانی کند که مشخّصات آن معلوم نیست. (تارو، 1383: 20 )با توجه به اینکه سیر امواج جهانی شدن به حدّی است که نمی توان امید به توقّف آن داشت و باید هر لحظه منتظر پیشرفت روز افزون دامنه ی این امواج در ابعاد زندگی بشر بود. لذا انسانهای با شهامتی را می طلبد که از اعتماد به نفس برخوردارباشند، روند جهانی شدن را مغتنم شمرده و آن را با عث گسترش تجربیّات خود و بهتر شدن شرایط اقتصادیشان بدانند؛ نه اینکه از جهانی شدن بهراسند وآن را باعث نابودی فرهنگ و زیان های اقتصادی بدانند. (همان، 20) امروزه ابعاد مختلف زندگی بشر تحت تأثیر غیر قابل باور رسانه ها و فنّآوریهای جدید می باشد. رسانه هایی که بدون ارتباطات چهره به چهر? افراد در جوامع مختلف باعث شده است تا فرهنگ جوامع به هم نزدیک ترگردد و نوعی دگرگونی فرهنگی پدید آید. تکنولوژی جدید، اقتصاد جوامع را چنان به هم گره زده که منجر به کاهش کنترل دولت ها بر اقتصاد جامعه ی خود شان شده است. جهانی شدن نه تنها مرزهای فرهنگ و اقتصاد جوامع را در نوردیده بلکه با هجم?وسیع خود حقوق را نیز در بر گرفته است. تا جایی که دیگر قواعد حقوقی صرفاً به جامعه ای خاصّ تعلّق ندارد. بلکه از سطح مرزهای ملی پا فراتر نهاده و به سطح بین المللی و جهانی کشیده می شود. امروزه جهانی شدن حقوق، یک امر ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد. عرصه های مختلف حقوقی نوبت به نوبت جهانی شدن را تجربه می کنند و ابزاری نیز برای رویارویی و مقابله ی با آن موجود نمی باشد. جهانی شدن حقوق بشر، حقوق کیفری، حقوق تجارت، حقوق کار، حقوق ارتباطات،.....و اکنون نیز جهانی شدن حقوق خانواده نقل محافل ملّی و بین المللی گشته است. مدّت زمانی بیش نگذشته است که خانواده، ساختارها و نقش های درون آن تحت تأثیر شگرف جهانی شدن قرار گرفته است. قطع به یقین این باور وجود دارد که بُعد روانی و اجتماعی خانواده تحت تآثیر جهانی شدن قرار گرفته است و خانواده قرن بیست و یکم دیگر آن خانواده سنّتی نیست. اما از بعد حقوقی این تردید وجود دارد و این خود محلّ مناقشه و نگرانی های بین المللی در این خصوص شده است. حقوق خانواده به علّت ویژگی ماهوی مشروعی که دارد در بحث جهانی شدن موضوعی نامتناسب و نا مطلوب به شمار میآید. این تصوّر در قیاس با موضوعاتی چون بیمه، حمل و نقل هوایی، تجارت، مسائل دریایی، جابجایی کالاها، حقوق انحصاری و علائم تجاری قابل فهم می گردد. (wolfram,1968: 2: v16) یکی از دلایل این عدم تناسب، موجودیّت مفاهیمی در حقوق خانواده است که به میزان زیادی تحت تأثیر عواملی مانند عوامل اخلاقی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی و روانشناختی می باشد. (همان، 2) اما تحوّلات حقوقی بوجود آمده در زمین? حقوق خانواده در دهه های اخیر این باور را قوی می کند که « سنّت در آسمان قوانین خانواده ستاره ای در حال افول است.» (krause, 2011: 116: v50) به طوری که حمایت از حقوق خانواده به یکی از مسائل مهمّ و دغدغه های مورد توجّه جوامع بین المللی مبدّل گشته است. اهمّیت حقوق خانواد? بین المللی به طور دراماتیکی در حال افزایش است. معنای خانواده به شکل رادیکالی تغییر پیدا کرده است و سخن از حقوق خانواده بین المللی به میان می آید.katharina 2008:4: v4) ) در قرن بیست و یکم، حقوق زن و کودک به عنوان اعضاء اصلی خانواده، تنها در مرزهای ملّی یک کشور خلاصه نمی شود. بلکه با تصویب اعلامیه ها و کنوانسیون های بین المللی، این حقوق در سطح جهانی مورد حمایت قرار می گیرند و کشورهای عضو ملزم می شوند تا قوانین داخلی کشورشان را همسو با مفاد این اعلامیّه ها و کنوانسیونها به تصویب رسانند. در جوامع غربی جدا از تحوّلات اجتماعی به وجود آمده، حقوق خانواده نیز از این تحوّلات مستثنی نبوده است. اتّحادی? اروپا با وجود این عقیده که حقوق خانواده تحت تأثیر مسائل سیاسی و سنّتی کشورهای عضو می باشد، به نحو چشمگیری اقدام به تصویب قوانینی می کند که حقوق خانواده را در کشورهای عضو به سمت متّحدالشکل سازی به پیش می برد. ایالات متّحده با دارا بودن ایالات متنوّع که حقوق خانواده در هر یک ازاین ایالات خاصّ فرهنگ و سنّت آن ایالت می باشد، اقدام به وضع قوانینی به صورت هماهنگ می نماید و ایالات را به تبعیّت ازآن قوانین ملزم میکند. هم? موارد ذکر شده، حکایت ازجهانی شدن تدریجی حقوق خانواده دارد. به نظر می رسد، حقوق خانواده در ایران نیز نتوانسته است از تأثیرات جهانی شدن مصون بماند. با نگاهی به قوانین خانواده در سالهای اخیر، این حقیت آشکار می شود که نه تنها از بُعد فرهنگی، خانواده در ایران تحت تأثیر جهانی شدن قرار گرفته است، بلکه از بُعد حقوقی نیز نتوانسته است از خود مقاومت نشان دهد. موادّی از قانون خانواده، نظیر مادّ? 1130 قانون مدنی و تبصر? الحاقی به آن در خصوص محدودیت اراد? مرد در طلاق، تبصر? 6 مادّه واحد? مربوط به طلاق در خصوص پرداخت اجرت المثل و نحله، شرط تنصیف دارایی، محدودیّت تعدّد زوجات، سهم الارث زوجه از اموال غیر منقول زوج، از مواردی است که یا تحت تأثیر اعلامیّه ها و کنوانسیونهای بین المللی و یا تحت تأثیر قوانین خانواده در کشورهای دیگر ، تغییر و یا وضع گردیده اند که در جای خود به آنها پرداخته خواهد شد.