بررسی میزان مشارکت آب زیر زمینی با شوری مختلف در تأمین نیاز آبی و عملکرد گیاه ذرت

بمنظور بررسی سهم مشارکت آب زیرزمینی در تأمین بخشی از نیاز آبی گیاه و عملکرد گیاه ذرت تحت شرایط آب زیرزمینی کم عمق و شور، تحقیقی در لایسیمترهای ستونی از جنس پلی اتیلن به قطر 8/0 و ارتفاع 2/1 متر انجام شد. 24 عدد لایسیمتر با مشخصات فوق الذکر به صورت مدفون در مزرعه آزمایشی کار گذاشته شد و از خاک مزرعه که دارای بافت سیلت لوم بود، و با رعایت نیمرخ طبیعی آن پر شدند. سطح آب زیرزمینی در لایسیمترها با استفاده از بطری ماریوت در عمق 6/0 متر ثابت نگه داشته شد. تیمارهای مورد استفاده شامل سه سطح شوری آب زیرزمینی معادل 5/2، 5 و 5/7 دسی زیمنس بر متر و دو سطح آبیاری معادل 70 و 100 درصد نیاز آبیاری محاسبه شده بودند. آزمایش در دو فصل کشت تابستانه و زمستانه، بصورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گردید. یک تیمار کشت ذرت بدون آب زیرزمینی با 3 تکرار و با آبیاری کامل به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که میزان مشارکت آب زیرزمینی در سطح آبیاری 70 درصد، در شوری های فوق الذکر در کشت تابستانه به ترتیب 00/25، 09/22 و 71/19 درصد و در کشت زمستانه به ترتیب 74/24، 94/21 و 16/20 درصد بوده است. میزان مشارکت آب زیرزمینی در سطح آبیاری 100 درصد برای سه سطح شوری مذکور در کشت تابستانه به ترتیب 28/5، 61/4 و 76/3 درصد و در کشت زمستانه به ترتیب 62/3، 99/2 و 38/2 درصد بوده است. اختلاف مقادیر مذکور در تمام موارد در سطح 5 درصد معنی دار بود. در این پژوهش معادلات مربوط به اجزاء ضریب گیاهی واقعی kca، شامل ضریب مربوط به آبیاری kci، و ضریب مربوط به آب زیرزمینی kcg، بر اساس رابطه بیلان رطوبت بدست آمد و منحنی های مربوطه در دو حالت آبیاری کامل و کم آبیاری و به ازاء سه سطح شوری آب زیرزمینی ترسیم گردید. منحنی های مذکور در دو حالت آبیاری کامل و کم آبیاری از الگوی متفاوتی پیروی نمودند. در شرایط آبیاری کامل، با افزایش شوری آب زیرزمینی مشارکت آب زیرزمینی در مصرف آب گیاه کاهش اما ضرایب گیاهی افزایش یافت. اما در حالت کم آبیاری، با افزایش شوری آب زیرزمینی، سهم مشارکت آب زیرزمینی در تأمین نیاز آبی گیاه کمتر و مقادیر ضریب گیاهی نیز کمتر شد. در هر دو کشت تابستانه و زمستانه، در سطح آبیاری 70 درصد، کاهش عملکرد تیمارها در تمام موارد بیش از کاهش عملکرد مربوط به تیمارهای با آبیاری کامل بود. در حالت کم آبیاری، مشارکت آب زیرزمینی در تأمین نیاز آبی گیاه باعث بالا آمدن املاح در محدوده ریشه گیاه شده و لذا با افزایش شوری آب زیرزمینی عملکرد محصول کاهش بیشتری نشان داد. اما در حالت آبیاری کامل، مشارکت آب زیرزمینی در نیاز آبی گیاه کم بود و این نیاز عمدتاً از طریق آب آبیاری تأمین گردید. که در این حالت با افزایش شوری آب زیرزمینی، مشارکت آب زیرزمینی کم شده و احتمالاً تبخیر کمتر از سطح خاک، تجمع کمتر نمک در ناحیه ریشه گیاه و افزایش نسبی عملکرد را به دنبال داشته است. مقادیر بهره وری آب در سطح آبیاری 70 درصد، در هر سه سطح شوری آب زیرزمینی، بیش از مقادیر مربوطه در سطح آبیاری 100 درصد بود که در کشت تابستانه اختلاف مقادیر در سطح 5 درصد در تمام موارد معنی دار، ولی در کشت زمستانه اختلاف مقادیر غیر معنی دار بود. میانگین مقادیر کارایی مصرف آب در سطح آبیاری 70 درصد کمتر از میانگین متناظر در سطح آبیاری کامل بود، هر چند اختلاف مقادیر در بیشتر موارد غیر معنی دار بود. در هر دو کشت تابستانه و زمستانه، تغییرات شوری آب زیرزمینی در محدوده مورد مطالعه، تأثیر معنی داری بر مقادیر بهره وری، کارایی مصرف آب و شاخص برداشت نداشت. در نتیجه، از طریق زهکشی کنترل شده و تثبیت سطح آب زیرزمینی در عمق 6/0 متر در این تحقیق، با حفظ کارائی مصرف و افزایش بهره وری آب، هم بخشی (حدود20 الی 25 درصد) از نیاز آبی گیاه ذرت تأمین شد و هم زه آب کمتری تولید گردید.