محیط رسوبی و ژئوشیمی واحدهای سنگی دارای تراورتن در بخش غربی زون های ایران مرکزی و سنندج- سیرجان

در این پژوهش سنگ های تراورتن با سن کواترنری در 8 برش واقع در 3 استان هم جوار (قزوین، همدان، کردستان) بررسی شده اند؛ این سنگ ها در دو زون ایران مرکزی و سنندج- سیرجان قرار دارند. تشکیل این نهشته-ها در ارتباط با گسل های منطقه بوده و اغلب در فاصله ی دو تا چند کیلومتری گسل های اصلی قرار دارند. این نهشته ها در هر یک از برش های پژوهشی دارای مورفولوژی متفاوت بوده ولی در بیش تر برش ها از نوع شکاف- پشته می باشند. ارتفاع کم این رسوبات (در بیش تر برش ها 3-4 متر) و گسترش زیاد آن ها نشان می دهد که نرخ خروج آب از چشمه های منطقه زیاد بوده است. خروج دی اکسید کربن آب به هنگام صعود آب از اعماق به سطح، عامل اصلی ته نشست کربنات کلسیم بوده است؛ اما نقش فتوسنتزی جلبک ها، گیاهان و دیگر ارگانیسم ها در کنترل و ته نشست کربنات کلسیم نیز موثر است. هیدروژئوشیمی 4 نمونه آب برداشت شده از چشمه های فعال تراورتن ساز منطقه (آبگرم، گل تپه) در دو فصل متوالی خشک و بارندگی، تیپ آب را در دو تیپ آب بی کربنات کلسیک و کلرورسدیک نشان دادند. آب های گرم منطقه ی آبگرم با دمای میانگین °c 37 دارای املاح آهکی با غلظت بالا (20 میلی اکی والان گرم در لیتر) که حدود 5 برابر آن در آب های سرد منطقه (گل تپه) می باشد؛ همراه گاز فراوان بوده که منجر به رسوب گذاری ضخامت زیادی از رسوبات تراورتن در اطراف چشمه شده است. از هر دو تیپ آب مورد مطالعه کربنات کلسیم رسوب می کند. آنالیز xrd (15 نمونه) و xrf (14 نمونه) منطقه ی مورد مطالعه نشان دادکه نهشته های کنار این چشمه ها و سایر برش های مطالعه شده، کلسیت کم منیزیم بوده که به لحاظ کانی شناسی قابلیت انحلال کم تری نسبت به سایر ترکیبات کلسیم دارد. علاوه بر کلسیم که عنصر اصلی در تراورتن های منطقه می باشد؛ عناصری همانند منیزیم، استرانسیم، آهن و سیلیس نیز وجود دارند. از مهم ترین ویژگی های ظاهری تراورتن منطقه، وجود تخلخل و لامیناسیون در نمونه های میکروسکوپی و ماکروسکوپی می باشد. مطالعه ی sem 7 نمونه از تراورتن منطقه رشد بلورهای کلسیت در فضای تخلخلی را به خوبی نشان می دهد. به لحاظ اقتصادی تراورتن منطقه ی پژوهشی در بعضی از برش ها قابل بهره برداری بوده و به صورت معدن نیز فعالیت دارند؛ در بعضی از برش ها مانند برش آبگرم (به دلیل قرار گرفتن سازه های شهری بر روی رسوبات تراورتن)، برش ازندریان (به دلیل عملکرد شدید تکتونیکی) و برش باباگرگر (به دلیل تخلخل بالا) قابل بهره برداری نمی باشند. قابل ذکر است که برش باباگرگر به دلیل مورفولوژی خاص رسوبات تراورتن و فعال بودن چشمه های تراورتن ساز می-تواند به عنوان مکان زمین گردشگری مورد توجه قرار گیرد.