تحلیل محتوای کتب علوم اجتماعی مقطع متوسطه با تاکید بر مولفه های سرمایه ی اجتماعی

این پژوهش به تحلیل محتوای کتب علوم اجتماعی مقطع متوسطه با تأکید بر مولفه های سرمایه اجتماعی می پردازد. در این تحقیق سعی شده است به میزان تأکید این کتب برمولفه ها و شاخص های مربوط به سرمایه اجتماعی که در اثر کاهش و فرسایش، در بین نوجوانان و جوانان هر روزه کمرنگ تر می شوند پرداخته شود. در این تحقیق 4 مولفه شبکه اجتماعی، هنجارهای اجتماعی، اعتماد و مشارکت به عنوان شاخص های سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته اند. به دلیل محدود بودن جامعه آماری در این تحقیق، هر سه کتاب علوم اجتماعی مقطع متوسطه به طور کامل مورد مطالعه و تحلیل محتوا قرار گرفته است. در مجموع از متن هر سه کتاب علوم اجتماعی مقطع متوسطه، 457 مضمون درقالب جمله استخراج گردیده است، که شامل 313 عنوان مضمون از کتاب مطالعات اجتماعی، 35 مضمون از کتاب جامعه شناسی 1 و 109 مضمون از کتاب جامعه شناسی 2 می باشد. نتایج نشان می دهد که از بین 4 مولفه مورد بررسی، در مورد مولفه شبکه، تاکیدات به صورت تک بعدی و خاص می باشد. یعنی برخی از زیر مجموعه های شبکه نظیر خانواده بسیار مورد تاکید قرار گرفته، در صورتی که زیر مجموعه های دیگر آن نظیر انجمن ها و تشکل های سیاسی ومدنی، هیئت های مذهبی و سایر نهاد های اجتماعی دارای فراوانی صفر یا بسیار کم و غیر قابل توجهی می باشند. درمورد مولفه هنجار و اعتماد نیز نتایج به دست آمده بیانگر این است که شاخص های مرتبط با آن نظیر آداب و رسوم و قوانین و مقررات و قراردادهای اجتماعی، اعتماد اجتماعی و نهادی که از جمله مولفه های مهم در تربیت یک شهروند خوب، مسئول و متعهد و آشنا به حقوق و تکالیف شهروندی در جامعه می باشد، چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در مورد مولفه مشارکت نیز در زمینه مشارکت فرهنگی و اقتصادی هیچ مضمون مرتبطی از بین هر سه کتاب یافت نشد و بیشتر مضامین به مشارکت سیاسی و اجتماعی پرداخته است. لذا انجام برخی تغییرات و اصلاحات درمتن کتاب های درسی می تواند در زمینه سازی، ایجاد و رشد مسئولیت اجتماعی در جوانان نقش غیرقابل انکار و موثری داشته باشد.