بررسی زمینه رشد تفکر و تعقل از منظر نهج البلاغه

چکیده: تحقیق حاضر به بررسی مفهوم، اهداف و روش و زمینه های رشد و شکوفایی تفکر و تعقل از دیدگاه نهج البلاغه می پردازد. آیات فراوانی از قرآن کریم، انسان ها را به تفکر و تعقل فرا می خواند و در سخنان پیشوایان معصوم (ع) نیز، مسئله، فراخوانی به خردورزی کاملا مشهود است . یکی از ابعاد نظام فکری اسلام، دعوت به تعقل و تفکر است. دلیل اساسی این دعوت ویژگی عقلانی انسان است. انسان خلیفه ی خدا در زمین است و از آنجا که کمال و زندگی سالم و بالنده ی او به میزان رشد اندیشه اش بستگی دارد، در تربیتی دینی این موجود مکرم، روش عقلانی یکی از روش های اساسی تربیت دینی است. از این رو، می توان گفت که اسلام آیین خردورزی است . و هدف بنیادین آن، شکوفا ساختن عقول انسانها است، در این میان نهج البلاغه، جایگاه بسیار رفیعی را به خود اختصاص می دهد. جای جای این کتاب ارزشمند، راه خردمندانه زیستن را به انسان ها می آموزد و راه نیل به حیات معقول را نمایان میسازد. بدین ترتیب ، در این پژوهش شناسایی زمینه های رشد و پرورش تفکر و تعقل و توضیح و بسط آن محور اساسی بحث است. پژوهش حاضر، علاوه بر بحث درباره کارآیی عقل در رسیدن انسان به کمال، به بررسی دیدگاه نهج البلاغه در زمینه رشد و پرورش تعقل می پردازد و از مهمترین مباحث مطرح شده راه های تقویت عقل عبارت از: تفکر، تدبر، کنجکاوی و سوال، معاشرت و درک محضر عقلا و حکما و عبرت گیری از تجربیات دیگران است و مهمترین و اصلی ترین اهداف تربیت عقل از دیدگاه نهج البلاغه: خود شناسی، تزکیه و خود سازی، مقام قرب الهی و بندگی خداوند، آخرت گرایی و دوری از وابستگی دنیا، حریت و آزادگی نفس مطرح شده. اما رد نیل به حیات معقول، باید موانع راه نیز به دقت شناسایی شوند و بدین سان آسیب شناسی تعقل، گام بعدی است که در آن به بررسی دشمنان عقل، که هوای نفس را یکی از بحران های اساسی عقل در تربیت انسان می داند.... پرداخته میشود. واژگان کلیدی: نهج البلاغه، تفکر، تعقل، خردورزی