بررسی کرامت انسانی در اسلام حقوق داخلی و اسناد بین المللی

چکیده در عصر حاضر کرامت انسانی به عنوان مبنای آرمانی حقوق بشر، مطلوب بشریت می­باشد، با این حال دست یافتن به تعریفی دقیق از آن، امر آسانی نیست. جایگاه کرامت انسانی در اسناد بین­المللی هنوز ثابت نشده است و در حال تحول و رو به تکامل است. همین امر علت عدم دستیابی به تعریفی جامع از آن می­باشد. برعکس کنوانسیون­های بین­المللی، جایگاه کرامت انسانی از منظر دین اسلام ثابت است. مفهوم کرامت انسانی باید در احکام کلی دین اسلام جستجو شود نه در لایه­ی رویین و احکام جزئی. به دلیل عدم وجود تعریفی جامع از کرامت انسانی، برای تعیین جایگاه آن ناگزیرجلوه­های آن مورد مطالعه قرار می­گیرد. اهم این جلوه­ها حق حیات، حقوق رفاهی، آزادی بیان، آزادی مذهب، مشارکت سیاسی و حق برابری است. این جلوه­ها در کنوانسیون­های مختلف مورد تأکید قرار گرفته­اند. کرامت انسانی از دیدگاه دین اسلام نیز تعریف نشده است. برای بررسی جایگاه کرامت انسانی از منظر دین اسلام نیز اصولاً جلوه­هایی که مستخرج از کنوانسیون­های بین­المللی است از دیدگاه تعالیم اسلام مورد تطبیق قرار می­گیرد. اکثر تفاوت­های کنوانسیون­های حقوق بشری و اسلام به دو حیطه­ی اختلاف جنسیت و اختلاف مذهب و اثر آنها در تفاوت احکام بر می­گردد. این امر زمانی نمود پیدا می­کند که وارد احکام، یا بهتر بگوییم شریعت دین می­شویم. روح دین تمامی افراد را به طور مساوی و برابر با هم می­داند. مبنای تفاوت برخی از احکام بین زن و مرد به هیچ وجه ناشی از نگرش متفاوت به شأن و منزلت این دو جنس نیست ولی به هر روی به نظر می رسد این تفاوت در برخی جنبه ها منجر به تبعیض و خدشه دار شدن کراست انسانی زن شده است. در مورد اختلاف مذهبی نیز باید گفت مسلمان بودن در دین اسلام مثل تابعیت در شرایط حال حاضر است. تابع یک کشور بودن باعث برخورداری از یک سری امتیازات از جانب آن کشور می­شود. تابع دین اسلام بودن نیز باعث برخورداری از یک سری از امتیازات می­شود؛ بدون این که ناقض حقوق افراد غیر مسلمان شود. این مفهوم در سطحی عمیق­تر و صرفنظر از مسلمان بودن یا نبودن مطرح می­باشد. جایگاه کرامت انسانی در قوانین موضوعه جایگاه مناسبی نیست. در حقوق موضوعه آنچه که به عنوان موارد نقض کرامت انسانی از آنها یاد می­شود، به دوقسمت عمده تقسیم می­شوند. برخی از آنها مربوط به تفاوت مفهوم جلوه­های کرامت انسانی در اسلام و حقوق بشر است. در این موارد نظام حقوقی ایران جانب اسلام را گرفته است. و باالتبع تفاوتها و تمایزاتی از لحاظ جنسیت و مذهب به وجود آمده است. در برخی موارد دیگر، که شمار آنها نیز کم نیست، نقض کرامت انسانی به مفهوم واقعی کلمه وجود دارد و این نقض به هیچ وجه به تفاوت مفهومی بین دین اسلام و اسناد بین­المللی باز نمی­گردد. در این موارد نقض کرامت انسانی صرفاً به تعلل و کم­کاری قانونگذار در پیش­بینی این موارد باز می­گردد. واژگان کلیدی قرآن کریم، کرامت انسانی، حقوق بشر، حقوق موضوعه ایران، اسلام،اسناد بین المللی