بررسی عوامل موثر بر دینامیک لکه های گیاهی مراتع شور و قلیائی دشت گرگان

چکیده جوامع گیاهی پویا و در حال تغییر و تحول هستند. یکی از مهمترین ویژگی های جوامع گیاهی همین تغییر و تحول آنها است. رخدادهای چرخه ای بطور مکرر در جوامع گیاهی اتفاق می افتند. مطالعه عوامل موثر بر دینامیک فواصل بین لکه ایی امری تعیین کننده در فهم فرآیندهای کلی تغییرات جوامع گیاهی است. بهره برداری پایدار از مراتع زمانی امکان پذیر است که وضعیت پویایی و تغییر در اکوسیستم مرتع شناخته شده و مورد توجه قرار گیرد. از اینرو برای مطالعه دینامیک لکه های گیاهی، مطالعه عوامل موثر در ایجاد و تغییر لکه ها ی گیاهی اهمیت دارد. این پژوهش به بررسی تاثیر چرا بر تغییر الگوی پراکنش لکه های گیاهی و همچنین مطالعه رابطه بین متغیرهای فیزیکی و شیمیایی خاک و لکه های گیاهی در مراتع منطقه اینچه برون استان گلستان می پردازد. بر اساس بررسی های میدانی، محدوده کاری در منطقه مورد مطالعه مشخص گردید. با روش دانگ شماری محدوده شدت های مختلف چرایی شدید و متوسط مشخص شد که با احتساب قرق به عنوان محدوده ی بدون چرا، سه محدوده ی چرایی تعیین گردید. در هر محدوده ی چرایی، تعداد، طول، عرض و ارتفاع لکه های گیاهی و طول خاک لخت در طول سه تراسکت 50 متری به سانتیمتر اندازگیری و مورد آزمون قرار گرفت. همچنین برای مقایسه تراکم خاک، درجه حرارت و رطوبت سطحی خاک، نفوذ پذیری, بافت خاک و ویژگی های شیمیایی خاک، در هر محدوده ی چرایی؛ در لکه های گیاهی و در فواصل خاک لخت بین آنها در 4 تکرار آزمایش و نمونه گیری خاک انجام شد. نتایج نشان می دهد طول, ارتفاع و تعداد لکه های گیاهی محدوده ی چرای شدید با میانگین 79/29 و 12/8 سانتی متر16/15 کمترین و محدوه ی بدون چرا با میانگین 16/89 و 1/23 سانتی متر و 24، بیشترین میزان طول, ارتفاع و تعداد لکه گیاهی را دارا است. محدوده ی چرای شدید با میانگین28/583 سانتی متر بیشترین طول فضای بین لکه ای و محدوده ی بدون چرا با میانگین 15/119 سانتی متر کمترین طول لکه خاک را به خود اختصاص داده است. شدت نفوذ و تراکم خاک در لکه های گیاهی سه محدوده ی چرایی اختلاف معنی دار نداشته اما در بین خاک لخت سه محدوده فوق اختلاف معنی داری در سطح 1% وجود دارد. بررسی الگوی پراکنش لکه های گیاهی در محدوده ی بدون چرا، کپه ای و در محدوده های چرایی شدید و متوسط منظم برآورد گردید.در نهایت می توان گفت شدت چرا از عوامل موثر بر دینامیک لکه های گیاهی است، بطوری که تعداد، طول و ارتفاع لکه های گیاهی تحت تاثیر شدت چرا تغییر می نمایند و نشانگر میزان چرا هستند. میزات نفوذپذیری, تراکم خاک, رطوبت خاک, درجه حرارت خاک سطحی و ... در محدوده های چرایی, بین لکه های گیاهی و فضاهای بین لکه های گیاهی دارای اختلاف هستند. واژه های کلیدی: لکه های گیاهی، نفوذپذیری خاک، رطوبت خاک، محدوده ی چرایی ، مراتع شور و قلیا، اینچه برون