بررسی عوامل تعیین کننده شدت تحقیق و توسعه در کشورهای منتخب توسعه یافته و درحال توسعه (نفتی و غیرنفتی) طی دوره 2006- 1995

امروزه رشد اقتصادی مستمر عمدتاً بوسیله تحولات دانش و فناوری توضیح داده می شود؛ زیرا بر اساس مدلهای رشد درونزا، سرمایه گذاری در فعالیت های تحقیق و توسعه (r&d) بعنوان نیروی محرکه مهمی برای تغییر فناوری، رشد بهره وری کل عوامل و در نتیجه رشد اقتصادی شناخته شده است. اهمیت تغییر فناوری و اثر آن بر رشد اقتصادی کشور در بلندمدت، سبب جلب توجه فزاینده پژوهشگران و سیاستگزاران به این مهم طی دهه های اخیر شده است. در این میان عامل کلیدی و بسیار مهم تعیین کننده تغییر فناوری، انباشت دانش از طریق مخارج r&d می باشد. لذا عرصه گسترده ای از مشاهدات تجربی و پژوهش های دانشگاهی وجود دارد که از این پیش بینی نظری مبنی بر اینکه سرمایه گذاری در r&d اثر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی چه در سطح کلان و چه در سطح خرد (صنایع و بنگاه ها) دارد، حمایت می نماید. بنابراین با توجه به اهمیت r&d که سرآغاز نوآوری است و سبب افزایش قدرت رقابت پذیری، بهره وری و در نتیجه رشد اقتصادی و حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان می گردد، به منظور ارائه توصیه های سیاستی مناسب جهت رسیدن به این اهداف، شناسایی عوامل تعیین کننده r&d ضروری است تا نقاط ضعف و قوت فعالیت های r&d کشورهای درحال توسعه از جمله ایران شناسایی گردد. از اینرو بررسی و شناسایی عوامل تعیین کننده r&d را ضروری می دانیم، تا با استفاده از نتایجی که بدست می آید بتوانیم گامی هر چند کوچک در جهت روشن نمودن زوایای مختلف این موضوع برداریم و خلأ مطالعاتی که در زمینه تعیین کننده های r&d وجود دارد اندکی پوشش دهیم. بنابراین هدف این تحقیق بررسی عوامل تعیین کننده شدت r&d، بویژه متغیرهای حمایت از حقوق مالکیت فکری (ipr)، بازبودن یا انتقال فناوری بین المللی (maeim) و رشد اقتصادی (dp) می باشد. برای این منظور دو دسته از کشورها، 12 کشور درحال توسعه و 14 کشور توسعه یافته طی دوره 2006-1995 با بهره گیری از روش پانل دیتا مورد بررسی قرار می گیرند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ipr برای هر دو دوسته کشورهای مورد بررسی دارای علامت مثبت و معنادار است. متغیر maeim برای کشورهای درحال توسعه علامت منفی و برای توسعه یافته ها علامت مثبت دارد و برای هر دو دسته کشورها از نظر آماری بی معناست. متغیر dp هم برای دو گروه کشورها دارای علامت منفی و در عین حال از نظر آماری بی معناست. دیگر متغیرها که به عنوان متغیرهای کنترل بکار گرفته شده اند برای هر دو دسته کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته معنادار می باشند. متغیر تعداد پژوهشگران در تحقیق و توسعه به ازای هر یک میلیون نفر (resrd) دارای علامت مثبت و معنادار می باشد. متغیر ارزش افزوده صنعت بصورت درصدی از gdp (indva) برای کشورهای توسعه یافته علامت مثبت و برای کشورهای درحال توسعه علامت منفی دارد.