به نژادی مشارکتی برای ارزیابی سازگاری ژنوتیپ های گندم دیم

یکی از روشهای موثر برای افزایش تنوع ژنتیکی در مزراع کشاورزان، برنامه به نژادی مشارکتی است، که نتیجه آن معرفی ارقام با سازگاری خصوصی برای ریز اقلیمهای متفاوت می باشد. به نژادی مشارکتی از سال 1384 در استان کرمانشاه آغاز گردید و تحقیق حاضر بخشی از این برنامه است. این پژوهش در سال زراعی 89-88 در دو روستا واقع در دو منطقه روانسر و دالاهو، در شرایط مزرعه کشاورزان و با مشارکت آنها انجام شد. بیست و چهار ژنوتیپ گندم نان و 12 ژنوتیپ گندم دوروم در قالب طرح آماری تجزیه فضایی در یک تکرار با شاهد های تکرار شده ارزیابی شدند. همچنین این ژنوتیپها در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرارود کرمانشاه در دو شرایط آبیاری تکمیلی و دیم به طور همزمان ارزیابی شدند. تعدادی از صفات فیزیولوژیک و مرفولوژیک مرتبط با تنش خشکی در منطقه روانسر اندازه گیری شد. اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط با نرم افزارggebiplot ارزیابی شد. در منطقه روانسر سه ژنوتیپ گندم نان و دو ژنوتیپ گندم دوروم، و در دالاهو دو ژنوتیپ گندم نان از نظر عملکرد و میانگین امتیاز کشاورزان نسبت به برترین ارقام شاهد (ریژاو در گندم نان و ساجی درگندم دوروم) برتری داشتند. از نظر قابلیت انتقال مجدد و سرعت رشد اولیه که از صفات مرتبط با تحمل خشکی هستند در گندم نان ده ژنوتیپ و در گندم دوروم سه ژنوتیپ نسبت به بهترین رقم شاهد (سرداری) برتری نشان دادند. بر اساس تجزیه همبستگی ساده در گندم نان و دوروم، همبستگی عملکرد دانه با میانگین امتیاز کشاورزان مثبت و در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. تجزیه ggebiplot نشان داد که در گندم نان چهار محیط آزمایشی روانسر، دالاهو، شرایط دیم و آبی ایستگاه سرارود در دو گروه بزرگ محیطی و در گندم دوروم در سه گروه محیطی قرار گرفتند. دو ژنوتیپ گندم نان و یک ژنوتیپ گندم دوروم به عنوان ژنوتیپ های پایدار و دارای سازگاری عمومی، شناسایی شدند.