مطالعه کانسار مس نیکل کبالت و اورانیوم مسکنی

کانسار مسکنی در ایران مرکزی در 22 کیلومتری غرب انارک و 18 کیلومتری جنوب روستای عشین قرار دارد. از لحاظ زمین شناسی محدوده کانسار تاقدیس نامتقارنی با امتداد شمال غرب – جنوب شرق را به نمایش می گذارد واحدهای چینه-شناسی کانسار شامل متامورفیت های پروتروزوئیک بالایی انارک، با نام شیست های درختک، گنگلومرای کرتاسه بالایی – پالئوسن، آندزیت گرگاب (ائوسن زیرین)، سازند توفی ائوسن میانی – بالایی سهلاب، مولاس ائوسن – الیگوسن و رسوبات کواترنری می باشد. مطالعه مقاطع نازک تهیه شده از مغزه ها بیانگر سنگ میزبان آندزیتی می باشد. در زمینه سنگ ها بیشتر کانی پلاژیوکلاز قابل مشاهده است. دگرسانی کربناته و سیلیسی شدن به شکل جانشینی و رگچه ای قابل مشاهده است. بافت غالب موجود در مقاطع نازک بافت آمیگدالوئیدال می باشد که حفرات با کلسیت و سیلیس پر شده و سنگ اصلی آندزیت تا آندزیت بازالت با بافت جریانی (فلوئیدال) است که میکرولیت ها (پلاژیوکلاز) در زمینه سنگ دارای یک جهت می باشند. مطالعه دگرسانی در منطقه نشان دهنده وجود دگرسانی رسیک در مناطق دارای کانه زایی در کانسار مسکنی می باشد. مطالعات میکروسکوپی برروی مقاطع صیقلی، نازک صیقلی و نازک دوبر صیقل تهیه شده از نمونه های کوارتز و کلسیت موجود در رگه های کانه دار انجام گرفت. کانه های مشاهده شده در مقاطع صیقلی شامل کالکوسیت، نیکلین، کالکوپیریت، بورنیت، راملزبرژیت و مالاکیت می باشد که کانه راملزبرژیت در اطراف نیکلین قابل مشاهده و نشان دهنده ته نشست نیکل و افزایش میزان آرسنیک در محلول های کانه دار می باشد. در تجزیه های ژئوشیمیایی نمونه های جمع آوری شده از مناطق مختلف کانسار مسکنی 10 عنصر کبالت، نیکل، مس، روی، سرب، توریم، اورانیوم، زیرکونیوم و استرانسیوم اندازه گیری شدند که از این میان کبالت، نیکل، مس و اورانیوم اهمیت بیشتری دارند. نمودارهای پراکندگی این عناصر ترسیم و همبستگی آن ها نسبت به هم تعیین شد. نتایج این تجزیه ها نشان داد که میانگین عناصر اورانیوم ، توریم ، نیکل و مس به ترتیب 277، 25 ،642 و 9130 ppm است ویژگی جالب دیگر همبستگی معکوس بین میزان اورانیوم و نسبت th/u می باشد. نسبت th/u در حدود 093/0 تخمین زده شد که کمتر از 1 می باشد. این ویژگی نشان می دهد که میزان بالای اورانیوم در این سنگ ها در ارتباط با تفریق ماگمایی نیست. برخلاف نمونه های رگه ای، همبستگی بین تغییرات اورانیوم، مس و نیکل در نمونه های سنگ میزبان وجود ندارد. این مشخصه یکی از ویژگی های شاخص شوشونیت ها و آندزیت های سنگ میزبان کانه زایی در این منطقه است که نشان می دهد این عناصر از سنگ میزبان منشاء نگرفته اند. مطالعه سیالات درگیر نشانگر آن است که بیشتر سیالات درگیر مطالعه شده از نوع دو فازی غنی از مایع (l + v) هستند. از نظر ژنتیکی، انواع مطالعه شده به صورت اولیه می باشند. در این مطالعات بر اساس آزمایش انجماد، دمای ذوب آخرین یخ سیالات درگیر (tlm) از 6/1- تا 5/18- درجه سانتی گراد و شوری آن ها 5/22 - 2 درصد وزنی معادل نمک طعام محاسبه شد. در آزمایش گرم کردن، دمای همگن شدن اکثر سیالات درگیر در محدوده 160– 130 درجه سانتی گراد به دست آمد. نمودار دمای همگن شدن – شوری سیالات درگیر، نشان می دهد که سیالات کانه ساز دارای دو منشاء کاملاً متفاوت هستند که این امر می تواند بیانگر کانه زایی در دو مرحله جداگانه یا سیالات کانه زا با دو منشاء کاملاً متفاوت باشد. احتمالاً یکی از آن ها منشاء ولکانیکی و دیگری منشاء شورابه های حوضه ای را نشان می دهد. مطالعات ژئوشیمیایی، سنگ نگاری و کانه نگاری صورت گرفته بر روی نمونه های به دست آمده از کانسار مسکنی بیانگر سنگ میزبان شوشونیتی است. با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعات و مقایسه ی آن با ویژگی های کانسارهای تیپ پنج عنصری احتمال پنج عنصری بودن تیپ کانسار مسکنی افزایش یافت. واژگان کلیدی: کانسار مسکنی، سیالات درگیر، ناحیه دگرگونه انارک – خور، ژئوشیمی، دگرسانی، کانسارهای تیپ پنج عنصری.