بررسی تطبیقی شرط ماهوی گام ابتکاری در اختراع

شرط گام ابتکاری (inventive step) یکی از شرایط ماهوی اساسی اختراع است و در کنار دوشرط تازگی(novelty) و کاربرد صنعتیindustrial application) (از جایگاه ویژه ای در این زمینه برخوردار است. این شرط یکی از شرایط ایجابی و در عین حال ماهوی اختراع است که نقش عمده ای در ارتقاء سطح کیفی فناوری دارد و به لحاظ مفهوم، مبنا و جایگاه متفاوت و مستقل از سایر شرایط ماهوی اختراع و دیگر مفاهیم مندرج در سایر حوزه های مالکیت فکری می باشدو بدین معنا است که اختراع با توجه به فن یا صنعت قبلی برای شخص با مهارت معمولی در دانش معلوم و آشکار نباشد. فن یا صنعت قبلی معمولاً به تمام اطلاعاتی که در تاریخ تقاضا یا تاریخ حق تقدم در دسترس عموم قرار دارند، اطلاق می شود. شخص با مهارت معمولی در دانش موجودی فرضی است که ویژگی ها و قابلیت های خاصی به وی منتسب می شود. هر چند شرط مزبور دارای مبانی حقوق طبیعی(نظریه کار)، اخلاقی(قاعده دارا شدن ناعادلانه) و فقهی(قاعده لاضرر) است اما از منظر فایده گرایان چهار دیدگاه اقتصادی« ارزش انتخاب»،«خطا-هزینه»،«نوآوری زنجیره ای»و «نوآوری تکمیلی» مبنای وجودی آن را شکل می دهند. اگر چه شرط مرقوم در اغلب قوانین، مقررات و اسناد ملی، منطقه ای و بین المللی مورد تصریح قرار گرفته است اما در حقوق ایران جایگاه شرط گام ابتکاری در قانون ثبت اختراعات،علائم تجاری و طرحهای صنعتی مصوب سال 1386 بسیار متزلزل و مبهم است. ادارات ثبت اختراع و دادگاه ها معمولاً معیارها و ملاک های گوناگونی را برای ارزیابی شرط گام ابتکاری هم در اختراعات کلاسیک و هم در اختراعات راجع به مولکول های اسید نوکولئیک بکار می گیرند امّا در حقوق ایران هر چند ظرفیت های قانونی برای ازریابی اختراعات شکل گرفته است، عملاً راجع به شرایط ماهوی اختراع از جمله شرط گام ابتکاری ارزیابی واقعی صورت نمی گیرد.