اثرات حشره کشی و دورکنندگی اسانس چند گیاه دارویی بر شپشه آرد و سوسک چهار نقطه ای حبوبات

امروزه با بروز مشکلات ناشی از مصرف حشره کش های شیمیایی تمایل به استفاده از این مواد کاهش یافته است. در تحقیقات اخیر استفاده از اسانس ها و عصاره های گیاهی به عنوان جایگزین سموم شیمیایی سنتتیک بسیار مورد توجه قرار گرفته است. حشره کش های گیاهی از جمله اسانس ها جانشین مناسبی برای آفت کش هایی می باشند که حشرات به آنها مقاوم شده اند. در این تحقیق اثرات اسانس سه گونه گیاه آویشن برگ باریک (ziziphora clinopodioides)، پنج انگشت (vitex agnus-castum) و کلپوره (teucrium polium) روی حشرات کامل دو گونه آفات انباری شپشه آرد (tribolium castaneum) و سوسک چهار نقطه ای حبوبات (callosobruchus maculatus) در شرایط دمایی 1 27 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5 65 درصد و تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. اسانس های گیاهی با استفاده از روش تقطیربا آب تهیه شدند. در آزمایش سمیت تنفسی روی حشرات کامل 1 تا 7 روزه میزان مرگ و میر با افزایش غلظت از 3/83 به 16/416 میکرولیتر بر لیتر هوا و زمان اسانس دهی از 3 تا 24 ساعت، افزایش یافت. در بالاترین غلظت (16/416 میکرولیتر بر لیتر) اسانس گیاهان آویشن برگ باریک، پنج انگشت و کلپوره به ترتیب باعث 5/82، 65 و 80 درصد مرگ ومیر و حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات 85، 40 و 5/27 درصد مرگ و میر شپشه آرد پس از 12 ساعت شدند. سوسک چهار نقطه ای حبوبات در مقایسه با شپشه آرد حساسیت بیشتری نسبت به اسانس های گیاهی نشان داد. مقادیر lc50 برای گیاهان آویشن برگ باریک، پنج انگشت و کلپوره بر شپشه آرد 676/87، 150/186 و 492/359 و بر سوسک چهار نقطه ای حبوات به ترتیب 693/0، 59/39 و 93/150 میکرولیتر بر لیتر هوا محاسبه شد. تفاوت معنی دار بین اسانس ها از نظر خاصیت دور کنندگی مشاهده گردید. بیشترین میزان دورکنندگی مربوط به اسانس آویشن برگ باریک که روی شپشه آرد 3/81 درصد و سوسک چهارنقطه ای حبوبات3/75 درصد بود. جهت شناسایی اجزای اسانس از تکنیک gc-mass استفاده شد. فراوان ترین اجزاء شناسایی شده در اسانس گیاه آویشن برگ باریک، pulegone (80 درصد)، thymol (4/1 درصد)، phenol (4/1 درصد) و germacrene-d (1 درصد) می باشد .در حالی که مهمترین ترکیبات در اسانس پنج انگشت، vividiflorol (8/40)، caryophyllene oxid (5/20 درصد)، nephtalene (5/18 درصد) و alph-tenpinolene (5/17 درصد) می باشد. همچنین ترکیبات مهم در اسانس کلپوره، globolol (5/40 درصد)، longirerbenone (29 درصد)، alph-cadinol (5/15 درصد) و vividiflorol (2/7 درصد) شناسایی شدند.