بررسی و تحلیل انتقادات امام خمینی بر شرح فصوص الحکم قیصری

به عقیده بسیاری پایه گذار عرفان نظری در میان متقدمین و متاخرین کسی جز شیخ کبیر محی الدین عربی نیست. دو تالیف مهم و اصلی ابن عربی یکی فتوحات مکیه و دیگری فصوص الحکم است. محقق قیصری یکی از شارحان فصوص است. او ابتدا در مقدمه ای با دوازده فصل نکات کلیدی را مختصر بیان نموده و با زیبایی خاص و عباراتی کوتاه و عالی مطالب عرفانی را روایت نموده است. بر همین شرح قیصری حواشی مختلفی نگاشته شده است که یکی از آنها که البته ناتمام است مربوط به حواشی امام خمینی است. مجموع حواشی امام خمینی بر قیصری، در مقدمه فصوص الحکم بیست و چهار حاشیه است که نه حاشیه آن مشتمل بر انتقادات مهم و مابقی بیشتر حالت شرح و توضیح دارد. در متن نیز، حضرت امام صد و نود و نه حاشیه دارد که این حواشی تا ابتدای فصّ حکمه جلالیّه فی کلمه یحیویّه، پایان می پذیرد. بنابراین بطور میانگین هر فصی شامل ده حاشیه است که با احتساب هشت تای آخری، باید لااقل هشتاد حاشیه دیگر بر حواشی فوق اضافه می شد؛ بنابراین این احتمال که بگوییم، هشت فصّ باقیمانده از شرح قیصری از نظر امام بدون حاشیه بوده، منتفی است و لذا حواشی امام تا همینجا به دلایلی تمام شده است. از میان این حواشی تقریباً پنجاه حاشیه حالت نقدگونه دارد. در این تحقیق سعی شده است مبانی هر دو ایشان مورد بررسی قرار گرفته و انتقادات امام خمینی شرح داده شود تا جایی که روشن شود انتقادات امام تا چه اندازه به قیصری وارد است