نقد و تحلیل دیوان شمس طبسی

شمس الدین محمدبن عبدالکریم طبسی از شعرای شاخص قصیده سرا در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است که در خراسان و ماوراءالنهر به شهرت رسیده است.درون مایه های شعر او علاوه بر مدح (درون‎مایه ی اصلی)، شامل مفاخره، بث الشکوی و هجو است، با وجود این در دیوان او به صورت غیر مستقیم در قالب کنایات، ضرب المثل ها و اشارات پراکنده، به باورداشت ها، آداب و رسوم و سایر مقولات اجتماعی هم پرداخته شده است. شمس طبسی به سیاق شاعران اواخر قرن ششم و پیروان سبک انوری، در آوردن ترکیبات خاص و مبتکرانه، استفاده از ایما‍ژهای شاعرانه ابتکاری و آوردن مضامین دقیق و لطیف در شعر تبحّر زیادی داشته است. یک بیت این شاعر در آفرینش و خلق تصاویر شاعرانه و تناسب همگون در ساختار و زبان، شعرهای او را در ردیف شعر شاعران توانمند قرن ششم و هفتم قرار می دهد، گرچه دلیل قرار گرفتن او در موقعیت تاریخی قرن یاد شده و تحت شعاع قرار گرفتن شهرت او در پرتو شهرت شاعران شهیری چون سنایی، عطار، انوری، خاقانی، مولوی، سعدی و...عامل گمنامی و کم توجهی به اشعار او شده است؛ نکته ای است که ضرورت احیا و بازنگری در دستاورد هنری و فکری ایرانیان را در دوره ی کلاسیک را ایجاد می کند. هدف نگارنده این پایان نامه، نخست فراهم آوردن زندگی نامه ی شاعر و تحلیل و بررسی ابعاد مختلف شخصیّت و جایگاه ادبی و هنری اوست. تبیین اوضاع اجتماعی و فرهنگی و ادبی روزگار شاعر و تحلیل و بررسی ساختار بیرونی و درونی شعر وی با روشی توصیفی ـ تحلیلی، بعد دیگر کار نگارنده در این پایان نامه است. حاصل این پژوهش نشان می دهد که وی شاعری توانا و مضمون آفرین بوده و به طورکلی شعرش از کمال هنری، وحدت و یک پارچگی درونی برخوردار است.