بررسی طیف موتاسیون های بتا تالاسمی و ارتباط آن با هاپلوتایپ های rflp در جمعیت ایران

بیماری های هموگلوبین عمومی ترین بیماری های تک ژنی در جهان هستند. بتا تالاسمی نوعی کم خونی است که بر سرعت سنتز زنجیره بتا گلوبین نرمال اثر می گذارد. بتا تالاسمی به علت جهش در خوشه ژنی بتا گلوبین که در ناحیه 11p15.5 قرار دارد رخ می دهد. در حال حاضر بیش از 200 جهش مختلف مرتبط با فنوتایپ ?0 یا ?+ در مناطق مختلف جهان شناسایی شده است. با این حال هر جمعیت فراوانی جهش های مخصوص خود را دارد. خوشه ژنی بتا گلوبین دارای بیش از 20 مارکر rflp در سراسر خوشه ژنی است که می تواند به عنوان ابزار مفیدی برای تشخیص بیماری بتا تالاسمی استفاده شود. بررسی هاپلوتایپ در مقایسه با بررسی جداگانه ژنوتایپ مارکر ها ممکن است نتایج مفید بیشتری فراهم کند. بین جهش های بتا گلوبین و هاپلوتایپ ها پیوستگی وجود دارد، اما این پیوستگی ثابت نیست و هاپلوتایپ های مختلف ممکن است در جمعیت های متفاوت با انواع مختلفی از جهش ها پیوسته باشد. این مطالعه بر روی افراد سالم و ناقل بتا تالاسمی از چند استان در مرکز و جنوب ایران انجام شد. فراوانی جهش ها در استان های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان محاسبه شد. سپس مطالعات ژنتیک جمعیتی و بررسی های مولکولی بر روی مارکر های rflp xmni در 5?g?، hindiii در ivsii ژن های g? (hindiiig) و a? (hindiiia)، taqi در 5??، hinfi و rsai در 5? و hinfi در3? انجام شد. هاپلوتایپ ها با آنالیز الگوی نواحی محدود کننده تخمین زده شد. هاپلوتایپ های 5 مارکر rflp (5?-xmni-hindiiig-hindiiia-rsai-hinfi-3?) در 117 خانواده سه نفری شامل پدر، مادر و فرزند مطالعه شد. در این مطالعه پیوستگی بین 5 مارکر rflp و جهش های ژن بتا گلوبین بررسی گردید. آنالیز های آماری داده ها به وسیله نرم افزار popgene32، و فراوانی هاپلوتایپ ها با استفاده از نرم افزار fbat و محاسبه d? بین جفت مارکر ها به وسیله نرم افزار های 2ld، midas و arlequin انجام شد. مطالعه حاضر تفاوت بین فراوانی جهش ها در استان های مورد مطالعه را نشان داد. به طور کلی در 1791 کروموزوم جهش دار، 52 نوع جهش شناسایی شد. فراوان ترین جهش ivsii-1 (g>a) (25%) و پس از آنcodons 36/37 (-t) (20%) بود. در 117 خانواده سه نفری، 25 هاپلوتایپ محاسبه شد. فراوانی هاپلوتایپ ها و پیوستگی بین هاپلوتایپ و جهش های بتا گلوبین در هر استان متفاوت بود. تخمین ld مارکر ها اثبات کرد که hotspot قبل از ژن بتا گلوبین، پیوستگی بین?3 و?5 خوشه ژنی بتا گلوبین را کاهش می دهد. به نظر می رسد hotspot در ?5 مارکر rsai (550-) قرار گرفته است و مارکر hinfi درون hotspot قرار دارد. بنا براین مارکر های ?5 و ناحیه hotspot، باید با احتیاط برای تشخیص پیش از تولد بتا تالاسمی استفاده گردد.