عصمت امام از نظر سه شخصیت معتزلی، اشعری و شیعی (قاضی عبد الجبار همدانی، امام فخر رازی و خواجه نصیر طوسی)

چکیده اندیشمندان مکاتب مختلف اسلامی بر معنای عصمت، کیفیت و شیوه ی برخورداری معصوم از آن اختلاف نظر دارند. این نوشتار به بررسی ریشه ها و علل این اختلاف از دیدگاه سه اندیشمند بزرگ اسلامی قاضی عبدالجبار با گرایش به مکتب معتزلی، امام فخر رازی با گرایش به مکتب اشعری و خواجه نصیرالدین طوسی با گرایش به مکتب شیعه پرداخته است. نگارنده به شیوه ی تحلیلی – توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای و جستجو در مهم ترین منابع موجود، کوشیده است تا در سه فصل جداگانه پس از تعریف مفهوم لغوی و اصطلاحی عصمت از نظر هر یک از این اندیشمندان، چالش ها و کاستی های هر یک را به تصویر بکشد و در فصل جداگانه به بررسی نقاط اشتراک و افتراق آنان بپردازد. نتیجه ی بررسی این است که قاضی عبدالجبار عصمت را شرط امامت نمی داند، فخر رازی، برخورداری عصمت را با قدرت اختیار امام، ناسازگار می شمارد.اما خواجه نصیرالدین، با پنج دلیل عقلی که عبارتند از : برهان امتناع تسلسل، برهان حافظ شریعت بودن، برهان وجوب اطاعت، برهان نقض غرض و برهان انحطاط مسأله ی عصمت امام را ثابت می کند و به شبهه ها و اشکالات قاضی عبدالجبار و امام فخر پاسخ می دهد. همچنین در دلایل نقلی به آیات: امامت (بقره/124)، اطاعت(نسا/59)، تطهیر(احزاب/33)، صادقین (توبه/119) و ولایت (مائده/ 55) و حدیث متواتر غدیر و منزلت استناد جسته و به شبهه ها پاسخ گفته است. به این ترتیب جایگاه عصمت امام بر اساس اعتقادات شیعی، جایگاهی بس استوار و برهانی است و هیچگونه خدشه ای بر آن وارد نیست. کلیدواژه ها: 1- قاضی عبدالجبار 2- فخرالدین رازی 3- خواجه نصیر طوسی 4- عصمت 5- عصمت و لطف 6- عصمت و اختیار7- دلایل عقلی و نقلی عصمت 8- معتزله 9- اشاعره 10- شیعه