تعیین دوره بحرانی کنترل علف های هرز گیاه سیاهدانه (nigella sativa l.)

به منظور تعیین دوره بحرانی کنترل علف های هرز و نیز کارایی مصرف و شاخص برداشت نیتروژن، فسفر و پتاسیم سیاهدانه در دوره های مختلف رقابت علف های هرز، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 89- 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمار های آزمایش در دو سری شامل دوره های کنترل و تداخل علف های هرز تنظیم شدند. سری اول شامل 6 تیمار بود که از زمان سبز شدن تا صفر، 14، 28، 42، 56 و70 روز پس از سبز شدن در کرت ها، علف های هرز کنترل شدند و سپس به آن ها تا زمان برداشت سیاهدانه اجازه رشد داده شد. سری دوم نیز شامل 6 تیمار بودکه از زمان سبز شدن تا دوره های ذکر شده به علف های هرز در کرت ها اجازه رشد داده شد و سپس تا زمان برداشت، این علف های هرز کنترل شدند. در این مطالعه، شروع و پایان دوره بحرانی به ترتیب بر اساس معادلات لجستیک و گامپرتز در سه سطح 5/2، 5 و 10 درصد افت عملکرد دانه قابل قبول تعیین شد. در این آزمایش، گندمک (stellaria graminea) در شروع دوره رشد سیاهدانه و تاج خروس (amaranthus retroflexus)، سلمه (chenopodium album) و سوروف (echinochloa cruss-galli) در اواسط و پایان فصل رشد این گیاه، به عنوان علف های هرز غالب شناخته شدند. نتایج نشان داد که دوره های کنترل و تداخل علف های هرز شاخص سطح برگ، شاخص سطح سبز، تجمع ماده خشک، سرعت رشد گیاه، عملکرد دانه، بیولوژیک و نیز عملکرد روغن سیاهدانه را به طور معنی داری کاهش دادند. حداکثر دوره تداخل علف های هرز (شروع دوره بحرانی) در سه سطح 5/2 ، 5 و 10 درصد افت عملکرد به ترتیب 11، 13، 17 روز از سبز شدن سیاهدانه (86، 108 و 149 درجه روز- رشد پس از سبز شدن) تعیین شد. حداقل دوره کنترل علف های هرز (پایان دوره بحرانی) نیز در سه سطح افت عملکرد ذکر شده به ترتیب 77، 75 و 71 روز پس از سبز شدن (1005، 960 و 883 درجه روز- رشد) بود. همچنین نتایج حاکی از آن بود که کارایی جذب (بازیافت)، کارایی فیزیولوژیکی (درونی) و کارایی مصرف (زراعی) نیتروژن در سیاهدانه با کاهش دوره های کنترل و نیز با افزایش دوره های تداخل علف های هرز رو به کاهش گذاشت. اثر دوره های کنترل و تداخل علف های هرز در کاهش کارایی جذب و مصرف فسفر و پتاسیم سیاهدانه نیز معنی دار بود. کاهش کارایی جذب عناصر ذکر شده در سیاهدانه نشان دهنده رقابت ضعیف این گیاه دارویی در تداخل با علف های هرز بود.