پیامدهای اقتصادی و اجتماعی جنگ جهانی اول در کرمانشاه

جنگ جهانی اول که در ابتدای قرن بیستم آغاز شد. سبب درگیری های گسترده میان کشورهای استعمارگر اروپائی شد. این کشورها، در دوجبهه با عناوین اتحاد مثلث (متحدین ) و اتفاق مثلث (متفقین ) در جنگ رو به روی هم ایستادند. بهانه شروع این جنگ بزرگ، کشته شدن ولیعهد اتریش به دست جوانی از بوسنی در سارایوو بود. بیشتر کشورهای اروپایی در این جنگ درگیر شدند. اهداف استعماری این کشورها و حضور اقتصادی ،سیاسی و نظامی آنان در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای حوزه خاورمیانه سبب سرایت جنگ به این نواحی نیز شد. در همان ابتدای جنگ که مقارن با تاجگذاری احمد شاه قاجار نیز بود، دولت و مجلس ،بی طرفی ایران را در این جنگ اعلام نمودند؛ اما با توجه به موقعیت استراتژیک ایران برای کشورهای درگیر که از سویی راه ورود به مناطق تحت سلطه انگلستان و از سوی دیگر راه ارتباط عثمانی با کشورهای مسلمان به شمار می آید، هم چنین فقدان دولتی مقتدر و نیروی نظامی کارآمد، به این بی طرفی از سوی دول درگیر اهمیتی داده نشد و ایران صحنه کارزار میان این دولت ها شد. با پیوستن عثمانی به متحدین و تمسک به شعار اتحاد اسلامی،که از سوی دولت مردان آن کشور مطرح گردید، هم چنین ورود هیات های آلمانی به ایران و اقدامات تخریبی آنان بر علیه روس و انگلیس، جنوب و شمال ایران تحت اشغال روس و انگلیس در آمد. با ورود روس ها به ایران و تهدید حمله به تهران کمیته دفاع ملی تشکیل شد. تشکیل این کمیته سبب تمرکز مقاومت ها در دست سران دمکرات و دوستی بیشتر با آلمان ها شد. کمیته در مسیر حرکت به سوی غرب و دوری گزیدن از سپاهیان روس، به کرمانشاه رسید و این شهر پذیرای سیل مهاجرین از سراسر ایران گشت. در این پژوهش تلاش شده تاثیرات آنی جنگ جهانی اول بر ایالت کرمانشاه مورد بررسی قرار گیرد.این تاثیرات هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ اجتماعی، تا مدت ها در زندگی مردم و شرایط شهر نمود داشت. اسناد و گزارشات بر جای مانده از آن دوره تا حد زیادی تاثیرات جنگ را بازگو می کند. این رساله در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول به کلیات تحقیق می پردازد و سعی شده منابع دسته اول تا حد امکان در این بخش مورد بررسی قرار گیرد. فصل دوم به آغاز جنگ در جهان که در سال 1914م آغاز گشته پرداخته و به صورت مختصر،شمه ای از وضعیت ایران در هنگام جنگ، اثرات جنگ بر جهان و ایران، وضعیت هر کدام از طرفین درگیر جنگ در ایران، واکنش ایرانیان در مقابل نیروهای درگیر تا سال آخر جنگ، یعنی سال 1918 م ، اختصاص یافته است . در فصل سوم، وضعیت کرمانشاه در دوران جنگ، دلایل توجه نیروهای درگیر به این شهر، وضعیت عشایر کرمانشاه و واکنش آنان در قبال هر کدام از طرفین درگیر،واکنش مردم در قبال مهاجرین و کمیته دفاع ملی، دست به دست گشتن شهر توسط روس ها و ترک ها و وضعیت شهر در دوران تسلط هر یک از این نیروها مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم با تکیه بر اسناد اثرات جنگ جهانی اول بر کرمانشاه در دو بخش اقتصادی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است که با توجه به اسناد بازخوانی شده به برخی جنبه ها هم چون وضعیت گمرک ،تجارت ،غارت و چپاول در روستاها و شهرها توجه بیشتری شده است. در خلال نگارش این رساله طی چندین بار مسافرت به تهران، به مراکز پژوهشی، کتابخانه ها و مراکز اسناد متعددی از جمله؛ مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ، کتابخانه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران مراجعه شد . که صمیمانه از همکاری مسئولین محترم مراکز مذکور تشکر می نمایم. در مراجعه به برخی مراکز اسناد از جمله مرکز اسناد و دیپلماسی وزارت امور خارجه مشکلاتی وجود داشت. و به سختی استفاده از اسناد این مرکز ممکن شد. در مراجعه به بخش نشریات کتابخانه مجلس شورای اسلامی نیز به دلیل تعمیرات در آن قسمت امکان استفاده میسر نگردید.