از حقوق طبیعی تا اثبات گرایی حقوقی: تبیین نقش ارزش و واقعیت در ایجاد قاعده حقوقی با تأکید بر نظام حقوقی ایران

چکیده یکی از مباحث مهم در فلسفه حقوق، بیان عنصر سازنده قاعده حقوقی است. شکل گیری دو مکتب حقوق طبیعی و پوزیتیویسم حقوقی در طول تاریخ، در راستای پاسخ به این سوال می باشد. در حقوق طبیعی، ارزشها و در پوزیتیویسم حقوقی، واقعیت، مبنای شکل گیری قاعده حقوقی است. ارزش، خود در دو معنای اراده الهی و عقل فطری به کار می رود. بنابر اندیشه این مکتب، یک امر زمانی صورت حقوقی می یابد که با منشأ خود، یعنی همان اراده الهی و یا عقل فطری هماهنگ باشد. این دو مبنا هر دو، به بیان بایدها و نبایدها می پردازند؛ اموری که ریشه در متافیزیک و ماورا داشته و قابلیت بررسی عینی و تجربی را ندارند. لذا از واقعیت فاصله دارند. در مقابل، مکتب اثبات گرایی حقوقی، هستها و واقعیتها را منشأ ایجاد قاعده حقوقی دانسته و تلاش نمود تا حقوق را به عنوان امر تجربی بررسی نماید. از آنجایی که این مبنا، کاملا تجربی است، قابلیت بررسی از طریق حواس بشری را دارد. جوامع در راستای رسیدن به اهداف خود، به وضع قواعدی می پردازند. این قواعد، به تحمیل تعهدات و اعطا حق و تکلیف پرداخته و جهت تضمین حقوق افراد، با ضمانت اجرا همراه است. بررسی حقوق طبیعی و پوزیتیویسم که هر کدام منشأیی برای ایجاد قاعده حقوقی بیان نموده اند، می توانند ما را در شناخت، تشخیص و تفسیر مبانی نظام حقوقی و چگونگی داشتن یک نظام حقوقی کارآمد یاری نماید و این رساله سعی نموده تا این امر اساسی را تبیین نماید.