مطالعه برخی ویژگی های اکوفیزیولوژیک و زراعی تحمل خشکی آخر فصل در لاین های متحمل گندم نان مناطق معتدل سرد

با توجه به تغییرات قابل تأمل اقلیمی و روند روبه گسترش خشکسالی در کشور با مشکل حاد خشکی آخر فصل به ویژه در مزارع گندم غرب کشور، ضرورت شناسایی ژنوتیپهای گندم متحمل به خشکی، بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش که در سال زراعی 89-1388 در ایستگاه تحقیقات اسلامآباد وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه به مورد اجرا درآمد، تلاش گردید تا به بررسی برخی از ویژگی های اکوفیزیولوژیک-زراعی در برخی لاینهای امیدبخش گندم نان، در شرایط تنش خشکی آخر فصل مورد ارزیابی قرار گیرد. آزمایش به صورت کرتهای خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. چهار تیمار تنش رطوبتی شامل آبیاری تا مرحله بوتینگ، آبیاری تا مرحله گرده افشانی، آبیاری تا ابتدای شیریشدن و آنگاه قطع آبیاری تا زمان برداشت در هرسه تیمار در کنار تیمار شاهد (آبیاری معمول) در کرت های اصلی و رقم پیشگام و لاینهای امیدبخش گندم نان اقلیم معتدل و معتدل سرد مشتمل بر c85-d13، c85-d08 وc84-d17 در کرتهای فرعی قرارگرفتند. بررسی مقایسه میانگین ژنوتیپها نشان داد که با وجود اینکه در شرایط نرمال، رقم پیشگام و لاینهای امیدبخش c85-d13 و c85-d08 از عملکرد بهتری برخوردار بودند، با توسعه تنش، بیشترین کاهش عملکرد متوجه رقم پیشگام شد و ژنوتیپ c85-d08 از ثبات عملکرد بیشتری برخوردار بود. کاهش تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه تحت تنش خشکی در تمامی ژنوتیپ ها مشاهده شد. با توجه به کوتاهتر بودن ارتفاع بوته در رقم پیشگام، شاخص برداشت آن از دیگر ژنوتیپها بالاتر بود. تنش خشکی باعث افزایش میزان قند و پرولین وکاهش محتوای کلروفیل ومحتوای آب نسبی گردید. ژنوتیپ های c85-d13 و وc84-d17 در شرایط محدودیت آبیاری دارای میزان قند و پرولین بالایی بوده در حالیکه رقم پیشگام کمترین میزان قند و پرولین مشاهده شد که نشاندهنده مقاومتر بودن این دو ژنوتیپ به تنش خشکی می باشد. محتوای نسبی آب رقم پیشگام و ژنوتیپ c84-d17 از سایر ژنوتیپ ها بیشتر یود. واژگان کلیدی: گندم، تنش خشکی آخر فصل، قندهای محلول، پرولین و محتوای نسبی آب