تاریخ تحولات سیاسی و اقتصادی بوشهر در عصر زندیه

چکیده: بندربوشهر از دوره اسلامی تا آغاز دوره افشار، موقعیت محلی داشت، که در حاشیه خلیج فارس قرار گرفته و برجستگی خاصی به لحاظ سیاسی و اقتصادی نداشت. از آن زمان به بعد بود که عوامل مختلفی در حوزه خلیج فارس و مناطق داخلی ایران به وقوع پیوست، که تاثیر مستقیمی بر موقعیت بوشهر داشت و سرانجام باعث رونق اقتصادی و برجستگی سیاسی بوشهر شد. عواملی که به صورت کلی، زمینه های تحول در بوشهر را مهیا نمودند و به دو دسته تقسیم می شوند؛ یکی ظرفیت و استعداد بازرگانی و تجاری این منطقه بود که به موقعیت مکانی، از جمله بندری و شبه جزیره بودن بوشهر بر می گشت، دیگری اوضاع جدیدی که در سطح منطقه و فرامنطقه ای پدید آمد و از دوره صفویه زمینه های توجه و رویکرد به بوشهر را بر انگیخت. این دو، عوامل کلی بودند که دراین دوره، امکان تاثیرگذاری آن ها مهیا شد. عوامل اصلی که بصورت مشخص، باعث تغییر و ارتقای موقعیت سیاسی و اقتصادی بوشهر گردید را در دو محور می توان ذکر کرد؛ اولین مورد، نقش خاندان آل مذکور بود که استقرار و قدرت گیری آنان، تاثیر اساسی و پایداری بر وضع بوشهر داشت کارکرد اقدامات آنان را در دو مورد می توان ذکر کرد اولین مورد، ساماندهی اقتصادی بوشهربود، آنان قادر گردیدند ضمن تامین امنیت داخلی و تسهیل ارتباطات خارجی، بستر مساعدی برای فعالیت گروه های مختلف تجار و بازرگان، مهیا نمایند. مورد دوم، برقراری روابط معقول و منطقی با دولت زندیه، حکام محلی همجوار و هیئت های تجارتی خارجی بود که حاصل این مناسبات، اعتبار سیاسی و رونق اقتصادی افزون تر بوشهر بود. محور دوم نقش کمپانی های خارجی هلند و به ویژه انگلیس بود این کمپانی ها گرچه سود و منافع خود را دنبال می کردند ولی حضور و فعالیت آنان در بوشهر، از یک طرف باعث اهمیت و اعتبار سیاسی شده و از طرف دیگر جنب و جوشی در فضای اقتصادی بوشهر پدید آورد. از این رو، مجموع عوامل داخلی و منطقه ای که به صورت ترکیبی عمل می کردند، منجر به تحولاتی اساسی در بوشهر شد، حاصل آن ارتقا از جایگاه محلی به فرامحلی بود. کلید واژه: بوشهر، آل مذکور، اوضاع سیاسی و اقتصادی، کمپانی های خارجی