مطالعه روابط بین صفات زراعی و شاخص های انتخاب برای عملکرد دانه در گلرنگ

این آزمایش با هدف مطالعه روابط بین صفات زراعی در برخی ژنوتیپ های گلرنگ (20 ژنوتیپ) و همچنین ارزیابی شاخص های انتخاب بر اساس اجزای عملکرد دانه و مقایسه کارایی آنها در گلرنگ در سال زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه برای تمامی صفات مورد بررسی به جزء تعداد روز تا 50 درصد سبز شدن اختلاف معنی داری وجود دارد. برای کلیه صفات به جزء تعداد روز تا 50 درصد سبز شدن وراثت پذیری عمومی بالایی مشاهده شد و بین مقادیر ضرایب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی نیز اختلاف کمی وجود داشت. نتایج بررسی ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنتیکی بین صفات نیز نشان داد که اجزای عملکرد شامل تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه دارند. نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای برای عملکرد دانه در واحد سطح نشان داد که صفات تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه در مجموع 87 درصد از تغییرات عملکرد دانه در واحد سطح را توجیه می نمایند. برای عملکرد دانه در بوته نیز به ترتیب صفات وزن هزار دانه، تعداد طبق در بوته و تعداد دانه در طبق وارد مدل شدند و در مجموع 70 درصد از تغییرات عملکرد دانه در بوته را توجیه نمودند. نتایج حاصل از تجزیه ضرایب مسیر برای عملکرد دانه در واحد سطح و عملکرد دانه در بوته نیز نشان داد که صفات تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه اثرات مستقیم بالایی روی عملکرد دانه دارند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را در 3 گروه طبقه بندی کرد. در گروه اول 10 ژنوتیپ و در دو گروه دیگر نیز 5 ژنوتیپ قرار گرفتند. صفت تعداد طبق در بوته بیشترین پاسخ مورد انتظار را به انتخاب مستقیم داشت. بنابراین می توان گفت انتخاب مستقیم برای تعداد طبق در بوته نسبت به سایر اجزای عملکرد می تواند موثرتر واقع شود. کارایی نسبی انتخاب غیر مستقیم برای عملکرد دانه در واحد سطح از طریق عملکرد دانه در بوته و تعداد طبق در بوته بیشترین مقدار بود. این نتایج نشان می دهدکه انتخاب غیر مستقیم از طریق این صفات برای بهبود عملکرد دانه در واحد سطح می تواند موثرتر واقع شود. کارایی نسبی انتخاب غیر مستقیم برای عملکرد دانه در بوته از طریق صفات تعداد طبق در بوته، وزن هزار دانه و تعداد دانه در طبق نیز نشان می دهد از این صفات می توان به عنوان معیارهایی جهت بهبود عملکرد دانه در بوته استفاده کرد. در این مطالعه شاخص های انتخاب اسمیت- هیزل 1، اسمیت- هیزل 2 و پسک- بیکر بر اساس صفات تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه نیز مورد محاسبه قرار گرفتند. با توجه به مقادیر بالای همبستگی ژنتیکی سه شاخص مورد مطالعه با عملکرد دانه در واحد سطح و عملکرد دانه در بوته می توان گفت که کاربرد این شاخص ها برای بهبود عملکرد دانه گلرنگ می تواند موثر واقع شود. نتایج محاسبه بهره مورد انتظار ناشی از انتخاب برای هر شاخص نیز نشان داد که هر سه شاخص با راندمان تقریباً یکسان می توانند باعث بهبود همزمان صفات تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه گلرنگ شوند.