"تحلیل محتوای وب سایتهای خبری سی ان ان، بی بی سی و پرس تی وی پیرامون اخبار مربوط به اسلام هراسی: مطالعه موردی اهانت به قرآن کریم در 11 سپتامبر 2010"

چکیده: الف- بیان مسئله تحقیق یکی از موضوعاتی که رسانه های غربی خصوصا در این دهه آن را برجسته کرده اند و سعی در تغییر باور ها و نگرش های جمعی در آن را دارند موضوع اسلام هراسی می باشد. اسلام هراسی پدیده ای است که دنیای امروز را با چالش جدیدی در قالب اسلام و تأثیر آن بر ابعاد سیاسی و اجتماعی و اقتصادی حیات خود مواجه کرده است. تبلیغات گسترده رسانه های غرب علیه مسلمانان به ویژه پس از یازدهم سپتامبر موجب تنفر و دشمنی مردم جهان غرب نسبت به مسلمانان گردیده است. تلاش های غرب و عمدتا ایالات متحده آمریکا برای افزایش موج اسلام هراسی در جهان روز به روز در حال افزایش است. خصومت غرب با اسلام پدیده‏ای نیست که تنها پس از ‏11 سپتامبر به وجود آمده باشد. اسلام در پی تصرف بخش گسترده‏ای از خاورمیانه و شمال آفریقا که پیش از آن در کنترل امپراتوری مسیحی بیزانس بود، در قرن‏های هفتم و هشتم «عصر مشترک،» به دشمن دینی و سیاسی جدید مسیحیان تبدیل شد. «نبرد پواتیر» که در آن مسیحیان، مسلمانان مهاجم را شکست دادند، هنوز در قرن بیستم به عنوان تعیین‏کننده‏‏ترین نبرد در تاریخ اروپا به شمار می‏رود. در قرن بیستم، مرزهای تمام ملت‏ها به شکل رسمی مشخص شد و حاکمیت سیاسی به مرور زمان به مردم هر ملت – دولت اسلامی بازگشت. تا این زمان، یک تاریخ تقریباً 1400 ساله از دشمنی متقابل میان جهان مسیحیت و جهان اسلامی خاورمیانه وجود داشت. یک ویژگی این هراس، که آن را به «اسلام‏هراسی» تبدیل کرده این بود که خشونت را به اسلام فرافکنی می‏کرد. پس از وقوع حادثه 11 سپتامبر، روند حرکت‏ها و اقدامات ضد اسلامی به شکل‏های مختلف در کشورهای غربی رو به فزونی گذاشت. (بوهلر، 1388 :68). تا آنجا که شاهد به آتش کشیدن چندین جلد از قرآن مجید در تاریخ یازدهم سپتامبر 2010 بودیم که این فاجعه توجه مجامع بین المللی و عموم مردم جهان را به خود جلب کرد. جدل قرآن‏سوزی ابتدا در ماه جولای سال 2010 میلادی هنگامی که یک کشیش از کلیسای کوچکی در مرکز شهر گینزویل در شمال ایالات فلوریدای آمریکا اذعان کرد که می‏خواهد 200 جلد از قرآن را در نهمین سالگرد حمله‏های 11 سپتامبر آتش می‏زند آغاز شد. این کشیش که نامش تری‏جونز می‏باشد توجه رسانه‏های جهان را که نشان‏دهنده‏ی خشم جهانی و درخواست رهبران جهان برای لغو کردن این ماجرا بود را به خود جلب کرد. در اوایل سپتامبر 2010 او ماجرای به آتش‏کشیدن قرآن را لغو کرد و گفت برای همیشه دست از آن کشیده است . ادعای تری‏جونز در سال 2010 مبنی بر به آتش کشیدن قرآن تقریباً 20 کشته در اعتراضات انجام شده خاورمیانه و آسیا در پی داشت. در مارس 2011 تری‏جونز بر ادعای خود بازگشت و در 20 مارس 2011 در کلیسای خود در شهر گینزویل دادگاهی را برای محکوم کردن قرآن برپا کرد. او در این دادگاه قرآن را به خاطر جنایات علیه بشریت و انسانیت محکوم شناخت و در کلیسا به آتش کشید.این فاجعه توجه مجامع بین المللی و عموم مردم جهان را به خود جلب کردو محقق را واداشت تا در این تحقیق به بررسی نحوه ی انعکاس مطالب مربوط به واقعه ی یازدهم سپتامبر 2010 که در وب سایت های خبری های بی بی سی، سی ان ان و پِرِس تی وی بپردازد. بنابراین سوال و مسئله اصلی تحقیق این است که : آیا نحوه ی پوشش اخبار وب سایت های شبکه های خبری مورد بررسی مربوط به آتش زدن قرآن مجید در یازدهم سپتامبر یکسان بوده است؟ ب-مبانی نظری: مرور مختصری از منابع: معتمدنژاد، کاظم روزنامه‏نگاری، انتشارات دانشکده علوم اجتماعی، تهران،1350 مهدی‏زاده، سید محمد نظریه‏های ارتباطات، تهران، دانشکده علوم اجتماعی ،1389. ورنر سورین، جیمز تانکارد، نظریه‏های ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان، انتشارات دانشگاه تهران، 1381 مجموعه مقالات همایش اسلام هراسی پس از 11 سپتامبر علل،روندها و راه حل ها، تهران –مهرماه ادوارد. اس هرمن و نوام چامسکی، فیلترهای خبری، ترجمه تژ امیر فخرایی، انتشارات موسسه ایران، تهران 1377. پرسش ها و فرضیه: فرضیه • به نظر می رسد در نحوه ی پوشش محتوای اخبار وب سایت های مورد بررسی در زمینه اسلام هراسی تفاوت وجود دارد. -سئوال تحقیق • آیا نحوه ی پوشش اخبار وب سایت های شبکه های خبری مورد بررسی مربوط به آتش زدن قرآن مجید در یازدهم سپتامبر یکسان بوده است؟ سئوالات فرعی • محتوای مطالب وب سایت های مورد بررسی شامل چه موضوعاتی می باشد؟ • وب سایت های مورد بررسی در ارائه مطالب (خبر) خود از چه شیوه ای استفاده کرده اند؟ • آیا روزنامه های مورد بررسی در ارائه مطالب خود از عکس استفاده کرده اند؟ • کدام کشورها در لید خبر انعکاس یافته اند (برجسته شده اند)؟ • جهت گیری وب سایت های مورد نظر در چارچوب نظریه اسلام هراسی چگونه بوده است؟ پ-روش تحقیق: روش تحقیق در این پژوهش تحلیل محتوااست.محقق ابتدا با در نظر گرفتن کل جامعه آماری و سرشماری جامعه آماری کل مطالب مرتبط با اهانت به قرآن مجید دو هفته قبل و بعد از 11 سپتامبر 2010 را از آرشیو وب سایت های خبری مربوطه به دست آورده و زمان بسیاری صرف ترجمه متون لاتین این وب سایت ها شامل 100 مطلب از پرس تی وی 70 مطلب از بی بی سی و 40 مطلب از سی ان ان کرده است. سپس با استفاده از دستورالعملی که متن کامل آن در بخش ضمائم آمده است کد گذاری و پس از وارد کردن در برگه های مخصوص، وارد نرم افزار اس پی اس اس کرده و در جداولی که در دو بخش توصیف یافته ها و تحلیل یافته ها که در فصل پنجم آورده شده اند مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. جامعه آماری در این پژوهش، سه وب سایت خبری بی بی سی و سی ان ان و پرس تی وی که از دو هفته قبل و بعد از یازدهم سپتامبر سال 2010 م می باشد و شامل تمام ، خبرهای کوتاه، طولانی،تحلیلها، مقالات و... بوده است. شیوه نمونه گیری: پژوهشگر سعی داشته که کل جامعه آماری مورد بررسی قرار بگیرد و جامعه آماری سرشماری شده است. با توجه به اینکه در این روش، بیشتر داده ها در سطح سنجش اسمی قرار دارند از آزمون کای اسکوئر در سطح سنجش اسمی استفاده می شود. هر خبر ذخیره شده از وب سایت های خبری فوق واحد تحلیل می باشد. ت-یافته های تحقیق: درمجموع پژوهش حاضر در پی این بوده است که ساختار موضوعی مطالب سه وب سایت بی بی سی ، سی ان ان و پرس تی وی را بررسی نماید. وب سایت پرس تی وی بیشتر گرایش به خبر کوتاه و چاپ عکس مربوط به خبر داشته است. وب سایت بی بی سی بیشتر گرایش به خبر های طولانی، تحلیلی و تفسیری و کمتر از عکس در خبرهای خود استفاده کرده است. وب سایت سی ان ان به صورت نسبی از خبرهای کوتاه و هم از گزارش بهره برده است. عمده منبع خبر وب سایت ها را سیاستمداران و چهره های مذهبی تشکیل می دهند. وب سایت ها در استفاده از ارزش خبری برخورد، اختلاف ودرگیری را مد نظر قرار داده اند . لید خبرها برجستگی آمریکا، ایران و پس از آن افغانستان را به نمایش می گذارد . در جهت گیری وب سایت ها پر س تی وی با اکثریت مخالفت با جریان اسلام هراسی مورد نظر در مکان اول و وب سایت های بی بی سی و سی ان ان با آوردن اخبارهای گوناگون که هم لحن مثبت ، منفی و خنثی در این رابطه داشته اند، جهت گیری غیر مستقیمی به حمایت و یا موضع نگرفتن در رابطه با جریان اسلام هراسی موردنظر پرداخته اند. از نظر سبک مطلب هر سه وب سایت سبک خبر را بیشتر از سایر سبک ها ترجیح داده اند. اما در مطالب تفسیری ، بی بی سی بیشترین توجه را بین دو خبرگزاری دیگر داشته است. پرس تی وی در بین دیگر وب سایت ها بیشترین فراوانی اخبار با فراوانی صد مطلب و پس از آن بی بی سی با هفتاد مطلب و در آخر سی ان ان با 40 مطلب رده بندی شده اند. عکس های استفاده شده در این وب سایت ها بیشتر مقامات و چهره های سیاسی مذهبی را مشخص می کند. اما نسبت به دو وب سایت سی ان ان و پرس تی وی ، بی بی سی کمتر به درج عکس پرداخته است. منشا خبرها بیشتر اعتراضات مردمی و بیانیه های سیاست مداران جهان را در بر داشته است. اکثر خبرها دارای لید و تیتر اول بوده اند که معمولا آنها با کل خبر مربوطه هماهنگی معنایی داشته اند. چهارچوب نظری اسلام خواهی اسلام مانع توسعه و نوگرایی بیش از همه در دو وب سایت بی بی سی و سی ان ان برجسته شده است. همچنین این دو وب سایت نوع تبلیغات خود را معطوف به مسائل عاطفی کرده اند. وب سایت های سی ان ان و بی بی سی بیشتر اسلام را در برابر غرب ، ایستا و خشونت طلب خوانده اند. در مورد مسائل سیاسی اسلام را مروج تروریسم و اسلام را مرتبط با اتفاقات و حوادث ناگوار بین المللی دانسته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین نسبت از مطالب دارای سبک خبر در ارائه مطالب بوده اند. آمریکا، ایران و افغانستان بیش ازکشورهای دیگر منبع خبر بوده اند. ارزش خبری برخورد ، اختلاف و درگیری به خاطر نوع خاص موضوع بیش از همه مورد استفاده قرار گرفته اند. و درمقایسه دو وب سایت بی بی سی و سی ان ان در نوع جهت گیری با جریان اسلام هراسی بی بی سی 58% حمایت ، 5.18% بی طرف عمل کرده است.از طرف دیگر سی ان ان 7/31% جریان اسلام هراسی مورد نظر را حمایت و 9/12 % مخالف و 25% بی طرف با جریان اسلام هراسی مورد نظر بوده است. بیشترین نسبت از مطالب به لحاظ چهارچوب نظری اسلام خواهی در ارائه مطالب با چهارچوب اسلام مانع توسعه و نوع گرایی و بیشترین نسبت از مطالب دارای نوع تبلیغات عاطفی از اسلام هراسی بوده اند . رویکردهای اسلام در برابر غرب یا اسلام ایستا و یا شرارت یا جنگ طلبی مسلمانان در این خبرگزاری ها برجسته شده اند. وب سایت پرس تی وی نیز با آوردن بیانیه ها و اطلاعیه های گوناگون از چهره های سیاسی و مذهبی داخلی و خارجی جهت نشان دادن مخالفت خود با این اقدام دارای بیشترین تراکم خبری است. که این پروژه را سیاسی و علت انجام آن را اسلام ستیزی و پافشاری بر منافع غیر منطقی خوانده است. بیشترین نسبت از مطالب دارای سبک خبر بودند و 40/2 درصد از مطالب وب سایت بی.بی.سی دارای سبک خبر در ارائه مطلب بودند و 50 درصد از مطالب وب سایت پرس.تی.وی دارای سبک خبر در ارائه مطلب بودند. و کمترین نسبت از مطالب دارای سبک مقاله، یادداشت روز و سرمقاله می باشد که 60 درصد از مطالب وب سایت سی.ان.ان دارای سبک مقاله، یادداشت روز و سرمقاله در ارائه مطلب بودند و 40 درصد از مطالب وب سایت پرس.تی.وی دارای سبک مقاله، یادداشت روز و سرمقاله در ارائه مطلب بودند. بیشترین نسبت از مطالب از عکس در ارائه مطلب استفاده کرده بودند و 68/9 درصد از مطالب پرس.تی.وی دارای عکس در ارائه مطلب بودند. و کمترین نسبت از مطالب فاقد استفاده از عکس می باشد که 82/4 درصد از مطالب وب سایت بی.بی.سی فاقد استفاده از عکس می باشند. بیشترین نسبت از مطالب از خبر تیتر اول در ارائه مطلب استفاده کرده بودند و 66/7 درصد از مطالب پرس.تی.وی دارای خبر تیتر اول در ارائه مطلب بودند. و کمترین نسبت از مطالب فاقد استفاده از خبر تیتر اول می باشد که 43/8 درصد از مطالب وب سایت سی.ان.ان فاقد استفاده از خبر تیتر اول می باشند. . بیشترین نسبت از مطالب دارای نوع تبلیغات عاطفی از اسلام هراسی بودند و 60/7 درصد از مطالب بی.بی.سی دارای اینگونه تبلیغات در ارائه مطلب بودند. و کمترین نسبت از مطالب دارای تبلیغات امنیتی از جریان اسلام هراسی می باشد که 60 درصد از مطالب وب سایت بی.بی.سی دارای اینگونه تبلیغات از جریان اسلام هراسی بودند. بین نوع و روش چارچوب خبری در موضوع اسلام هراسی و نوع وب سایت خبری رابطه معناداری وجود نداردبیشترین نسبت از مطالب دارای نقل و قول خبرنگاران در رابطه با موضوع اسلام هراسی بودند و 61/1 درصد از مطالب بی.بی.سی دارای اینگونه چارچوب خبری در ارائه مطلب بودند. و کمترین نسبت از مطالب از روش مجادله با فریم شکست تفکرات اسلام استفاده کرده بودند که در هر دو وب سایت بی.بی.سی و سی.ان.ان به یک مقدار ( 50 درصد ) بودند. با توجه به نتایج فوق و در رابطه با فرضیه اصلی تحقیق باید گفت در نحوه ی پوشش محتوای اخبار وب سایت های مورد بررسی در زمینه اسلام هراسی تفاوت وجود دارد ولی در وب سایت های شبکه های خبرگزاری مورد بررسی نحوه ی ارائه ی مطالب یکسان نبوده است. فرضیه اصلی تایید و فرضیه های فرعی رد شده اند. ث- نتیجه گیری و پیشنهادات: از تحقیق مذکور نتایج مختلفی حاصل گردید و مشخص شد که ساختار مطالب خبری وب سایت های مورد بررسی چگونه بوده و از چه سبکی برای ارائه مطالب به مخاطبان استفاده کرده اند واز کدام ارزش های خبری بیشترین بهره را برده اند. در این بخش از تحقیق با توجه به نتایج حاصله راهکارها و پیشنهادهایی مطرح می گردد که امید است مورد توجه دست اندرکاران مربوطه قرار گیرد. در رابطه با وب سایت خبری پرس تی وی باید گفت هر چند این وب سایت سعی در پوشش دادن تمام ابعاد خبری مربوط به این واقعه را داشته است، اما عقاید و نظرات مخالف را به کاملی پوشش نداده است و بیشتر سعی در ارائه خبرهای کوتاه و بدون تفسیر و تحلیل داده است. که لازم است در این زمینه بیشتر تحقیق و پژوهش شود و مانند خود شبکه خبری ماهواره ای که به نقد و تفسیر مطالب می پردازد در وب سایت مربوطه نیز به این مهم توجه نماید. دست اندرکاران و کارشناسان حوزه رسانه می توانند با بررسی و تحلیل دقیق متون لاتین آورده شده در وب سایت های خبری خارجی به نوع تفکر و جهت سیاسی کشورهای حساس جهان و منطقه آگاهی بهتر پیدا کنند و جهت مقابله با تکنیک های تبلیغات سیاسی استفاده شده در وب سایت های آن ها اقدامات شایسته تر و موثر تری برای اتخاذ تصمیم های راهبردی برای آینده در پیش گیرند. همچنین به خبرگزاری پرس تی وی پیشنهاد میشود با توجه به اینکه مسائلی مانند اسلام هراسی که اهمیت بین المللی و سیاسی دارند بیشتر تمرکز خود را به ابعاد خارجی این مسائل معطوف سازد و کمتر به خبرهای مربوطه ی داخلی بپردازد. زیرا عدم توجه دقیق و تحلیلی بر مسائل خارجی نمی تواند ما را در درک صحیح مسائل یاری سازد.