بررسی تنوع ژنتیکی ارقام اصلاح شده و بومی یونجه از طریق برخی صفات زراعی و نشانگرهای پروتئینی

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ارقام اصلاح شده و بومی یونجه، 12 رقم یونجه شامل پنج رقم اصلاح شده (کایساری، کدی، رنجر، مسمیر و سی ریور) و هفت رقم بومی (همدانی، قره یونجه، یزدی، تازه کند دیم، شازند، عمو زین الدین و رهنانی) از طریق صفات زراعی در دو چین و نیز نشانگرهای آنزیمی در دانشگاه تبریز مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد 35 بوته از هر رقم در گلدان های مجزا به صورت طرح کاملاً تصادفی، کشت شدند و مورد اندازه گیری و تجزیه آنزیمی قرار گرفتند. تجزیه واریانس صفات زراعی نشان داد که بین ارقام یونجه از لحاظ کلیه صفات اختلاف معنی دار وجود دارد، به این معنی که تنوع ژنتیکی چشمگیری در بین ارقام یونجه برای این صفات دیده شد. در کل، چهار مکان ژنی آلوزیمی یا 11 ایزوزیم چند شکل در این دو آنزیم تشخیص داده شد. همانند صفات زراعی، فراوانی های آللی در چهار مکان ژنی و متوسط هتروزیگوسی مشاهده شده در بین ارقام بومی و اصلاح شده تقریبا یکسان بود. با وجود این، ارقام بومی با میانگین 623/0، هتروزیگوسی بالاتر از ارقام اصلاح شده (594/0) داشتند. بررسی تعادل هاردی-واینبرگ در جمعیت های یونجه نشان داد که اکثر ارقام یونجه برای مکان های ژنی استراز در تعادل بودند ولی برای مکان های ژنی پراکسیداز در تعادل نبودند. این امر می تواند بیانگر خنثی نبودن پراکسیدازها در برابر عوامل محیطی باشد. فاصله ژنتیکی کمتر از 2 درصد بین ارقام یونجه به دست آمد. مقدار آماره fst یعنی مقدار تمایز بین جمعیت ها برای ارقام اصلاح شده و بومی برابر 003/0 برآورد شد. مقدار fis در ارقام بومی و اصلاح شده در حدود 089/0 بود. بنابراین، می توان پذیرفت که سهم خویش آمیزی بزرگتر از سهم رانش ژنتیکی در تثبیت ژنی یونجه است. آزمون مقایسه ارقام یونجه به صورت دو به دو از طریق کای اسکور نشان داد که رقم همدانی با 9 رقم و رقم شازند با 7 رقم دیگر اختلاف معنی دار دارند. تجزیه خوشه ای داده ها بر اساس صفات مختلف انجام شد و دو گروه اصلاح شده و بومی در گروه های مجزا قرار نگرفتند. تجزیه های آماری صفات زراعی در ارقام یونجه بر اساس نشانگرهای ایزوزیمی صفر و 1 نشان داد که بین ایزوزیم های پراکسیداز و برخی صفات مانند عملکرد تک بوته تر و خشک در اکثر ارقام ارتباط معنی دار وجود دارد. بنابراین از این نشانگرها در صورت تایید در آزمایش های آینده می توان برای استفاده در اصلاح یونجه استفاده کرد.