بررسی عنصر روانی در جرایم و تخلفات رانندگی در حقوق کیفری ایران

چکیده جرایم و تخلفات رانندگی بخش مهمی از جرایم ارتکابی در جامعه را تشکیل می دهند و آمار ها گویای این واقعیت هستند که ارتکاب آنها سالانه خسارات مادی و معنوی هنگفتی را به جامعه تحمیل می کند. مهمترین مصادیق جرایم و تخلفات رانندگی از ماده 714 تا 725 (فصل بیست و نهم کتاب پنجم) قانون مجازات اسلامی مورد تصویب قرار گرفته است. این جرایم از جنبه های مختلف قابل تقسیم می باشند که یکی از معیارهای مهم برای تقسیم جرایم مذکور، معیار رکن روانی است. بر اساس این معیار، جرایم و تخلفات رانندگی به عمد، غیر عمد و مادی صرف قابل تقسیم می باشند. جرم اعم از عمدی یا غیر عمدی احتیاج به عنصر روانی دارد، ولی شرایط عنصر روانی در جرم عمدی با جرم غیر عمدی متفاوت است؛ زیرا در جرایم عمدی اراده همراه با آگاهی(سوء نیت) رکن روانی جرم را تشکیل می دهد، در حالی که در جرایم غیر عمدی، خطای جزایی تشکیل دهنده رکن روانی این جرایم است. جرایم و تخلفات رانندگی که به صورت مادی صرف واقع می شوند عموماً محدود به مصادیق مشخص و معینی هستند. هر چند در جرایم و تخلفات مربوط به رانندگی مصادیق بیشتری از جرایم مادی صرف قابل مشاهده است؛ ولی این نوع جرایم در حقوق موضوعه شمار اندکی از جرایم را در بر می گیرد که از این جهت شایسته است که آنها را استثنایی دانست. در این قسم از جرایم و تخلفات رانندگی عنصر عمد و خطای جزایی وجود ندارد و از این رو این جرایم در واقع از دو رکن قانونی و مادی تشکیل می گردند. به جرایم و تخلفات رانندگی مادی صرف در حقوق برخی از کشورها نظیر انگلستان و آمریکا، جرایم رفتاری نیز می گویند. واژگان کلیدی: عنصر روانی جرایم رانندگی، حقوق جزا، سوء نیت، خطای جزایی، جرم مادی صرف.