تنوع ژنتیکی ارقام مختلف گندم بهاره از نظر انتقال مجدد ماده خشک در شرایط تنش خشکی و ارتباط آن با نشانگرهای مولکولی

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گندم از لحاظ صفات انتقال مجدد ماده خشک و بررسی ارتباط این صفات با نشانگرهای مولکولی، 43 رقم گندم در سه سطح تنش خشکی مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه واریانس صفات تنوع قابل ملاحظه ای را در بین ژنوتیپ ها نشان داد. تنش خشکی موجب کاهش کلیه صفات مورفولوژیک مورد ارزیابی بخصوص عملکرد بیولوژیک، وزن سنبله های هر بوته و وزن دانه در سنبله اصلی و موجب افزایش کلیه صفات مرتبط با انتقال مجدد گردید. اگر چه وجود شرایط خشکی باعث کاهش عملکرد دانه در ارقام مختلف نسبت به شرایط بدون تنش شد، ولی مشاهده گردید که بعضی از ارقام مانند آرتا، کرج2، آتیلا4، لاینa و روشن در شرایط خشکی، به دلیل داشتن انتقال مجدد بیشتر، تنش خشکی را تحمل کرده و عملکرد نسبتاً بالایی داشتند. همبستگی کانونیک نشان داد که ژنوتیپ های دارای مقادیر بالای ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، تعداد و وزن دانه در سنبله اصلی و عملکرد بیولوژیک دارای انتقال مجدد آسیمیلات ها پس از گرده افشانی و انتقال مجدد پدانکل به همراه سهم و کارایی انتقال بالا بودند. گروه بندی ژنوتیپ ها بر اساس تجزیه خوشه ای نشان داد که ژنوتیپ ها در شرایط مختلف تنش در گروه های مشابه قرار نگرفتند. تجزیه aflp با استفاده از 6 ترکیب آغازگر، 207 نوار چند شکل در ژنوتیپ های مورد مطالعه تولید کرد. بر اساس تنوع ژنی نی و شاخص شانون بیشترین و کمترین تنوع ژنتیکی درون جمعیت بر اساس ترکیب های آغازگری، به ترتیب بوسیله ترکیب آغازگری p-atg/m-cat و p-cga/m-cta بدست آمد. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی با استفاده از فاصله ژنتیکی دایس، ژنوتیپ ها را به 6 گروه متمایز منتسب کرد. رابطه بین نشانگرهای مولکولی و صفات مورد مطالعه در سطوح مختلف تنش از طریق تجزیه رگرسیون چندگانه بررسی شد. نتایج نشان داد که بیشترین تغییرات تبیین شده در شرایط شاهد توسط نشانگرهای مثبت مربوط به طول ریشک (98%) و در شرایط تنش 3/2 آب آبیاری و 3/1 آب آبیاری مربوط به صفت کارایی انتقال مجدد ذخایر ساقه پیش از گرده افشانی به دانه (98%) بود. در مجموع، نتایج این مطالعه حاکی از تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه در بین ژنوتیپ های گندم مورد مطالعه از نظر صفات انتقال مجدد ماده خشک و کارآیی نشانگرهای مولکولی همراه با نشانگرهای مورفولوژیک و فیزیولوژیک در توصیف این خصوصیات بود.